Babamın Battaniyesi anlatısında da baba mutfakta yemek hazırlarken annenin kendi işleri ile meşgul olduğu, kendine zaman ayırdığı, kendine yöneldiği görülür (2).
"Babamın Battaniyesi anlatısında da baba mutfakta yemek hazırlarken annenin kendi işleri ile meşgul olduğu, kendine zaman ayırdığı, kendine yöneldiği görülür. Sara Şahinkanat, anlatının sonunda yorgun düşüp uyuya kalan baba ve çocukları, yüzünde gülümseme ile izleyen anneyi de anlatıya dahil etmeyi ihmal etmez. Bu açıdan metnin gelişen dünyada kadının sosyal hayata daha çok katılmasıyla birlikte erkeğin evdeki sorumlulukları kadınla paylaşmasını başarılı bir şekilde yansıttığı söylenebilir."
Sara Şahinkanat tarafından kaleme alınan Babamın Battaniyesi iki çocuklu bir babanın çocuklarıyla olan hikâyesini konu edinir. Anlatıda baba figürü, hem mutfak işlerinde aktif hem de çocuklarıyla oyun oynarken ön plandadır. Bu açıdan anlatı baba figürünün en az anne figürü kadar çocukların hayatında önemli olduğu bir dünya okura sunar. Kadınların iş ve sosyal hayatta daha fazla rol almalarıyla birlikte kadının toplumdaki yeri, kadına olan bakış açısı ve toplumun kadına biçtiği roller de görece değişmeye başladığından ev işlerinde ve çocuk bakımında ön planda olan kadın/anne, baba/erkekle eşit konuma gelmeye başlamıştır. Nitekim Türk Psikoloji Yazıları dergisinde Nilay Pekel Uludağlı tarafından yapılan bir çalışmada da günümüzdeki babaların geçmişte kendi babalarının aksine maddi konuda ve cinsiyet figürü olma konusunun dışında da çocuklarına daha fazla zaman ayırdıkları vurgulanır (71). Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi’nde Yaşar Kuzucu’nun yayınlamış olduğu bir makalede de ev içi emekte artan baba katılımının anne-baba ilişkisi üzerindeki olumlu etkisine vurgu yapılmıştır. Baba katılımın artması annenin yükünü azaltmakta, anneye kariyerinde ilerleme ve sosyal hayata katılma şansı vermekte, anne kendine daha çok zaman ayırabilmekte, babalık rolünde iyi olan erkeğin kadın gözündeki olumlu imajı artmakta, evlilikteki doyum da artmaktadır (84).
Babamın Battaniyesi anlatısında da baba mutfakta yemek hazırlarken annenin kendi işleri ile meşgul olduğu, kendine zaman ayırdığı, kendine yöneldiği görülür (2). Sara Şahinkanat, anlatının sonunda yorgun düşüp uyuya kalan baba ve çocukları, yüzünde gülümseme ile izleyen anneyi de anlatıya dahil etmeyi ihmal etmez (36). Bu açıdan metnin gelişen dünyada kadının sosyal hayata daha çok katılmasıyla birlikte erkeğin evdeki sorumlulukları kadınla paylaşmasını başarılı bir şekilde yansıttığı söylenebilir. Ben bu yazımda Babamın Battaniyesi kitabını ev içi emekte baba katılımının araçsal ve duygusal etkileşimleri bağlamında değerlendireceğim.
Nilay Pekel Uludağlı Baba Katılımında Etkili Faktörler ve Baba Katılımının Baba, Anne ve Çocuk Açısından Yararları makalesinde araştırmacıların baba katılımını iki başlıkta topladığını söyler: Araçsal ve duygusal. Araçsal katılım bakım faaliyetlerini içerirken duygusal katılım daha çok etkileşimsel katılımdır (73). Babamın Battaniyesi’nde de babanın bu bağlamda ev hayatına yavaş yavaş yerleştiği söylenebilir. Anlatıda babanın çocuklarına yemek hazırlaması, çocukların temel ihtiyaçlarından biri olan beslenme ihtiyacına yönelik bir katkıdır ve bu katkıyla baba çocuklarının gelişimine araçsal olarak katılmış olur. Ardından çocuklarıyla oyun oynayan, hayal gücünün sınırlarını zorlayan ve çocukları ile ortaklaşa oyun kurabilen bir baba anlatıda belirir ki oyun oynayan baba figürü duygusal açından çocukların gelişimine katılıma örnektir. Şöyle ki, anlatıda iki küçük kahramanın gözünde babaları çok iyi bir aşçıdır ve babalarının en iyi yaptığı yemek olan yaprak sarmayı bol köpüklü bir ayran eşliğinde tıka basa yedikten sonra harekete geçip şişmiş göbeklerini bir şekilde indirmek istemeleriyle hikâyenin asıl kısmı başlar (1-2). Baba, kırmızı bir battaniyeyle çocuklarının yanına döner ve oyuna geçilir. Battaniye bir anda bir kızılderili çadırına dönüşüverir, yüzler boyanır, zafer çığlıkları eşliğinde kutlama dansları yapılır (3-9). Birden bakarlar ki battaniye saldır. Salın etrafındaysa aç bir köpek balığı dönüyordur (12-15). Ceplerindeki kurabiyeyle kahramanlarımız köpek balığının aç karnını doyurarak köpek balığını sandallarınının çevresinden uzaklaştırır (16,17). Sonrasında babanın sihirli battaniyesi bir salıncağa dönüşüverir. Sırayla sallanırlar. Tam bu sırada bahçelerindeki kedilerden birinin ağacın tepesinde imdat miyavlamalarını duyarlar. Kahramanlarımız itfaiyeci olur, battaniyeyse kurtarıcı bir branda (18-31). Böylece ağacın tepesinde mahsur kalmış olan kediyi kurtarırlar. Yorgunluktan bitap düşmüş kahramanlarımızın ve kedilerin birlikte battaniyenin altında uyuyakalmalarıyla da anlatı sonlanır.
Diğer bir bağlam olarak güvenli bağlanmada ise esas unsur ebeveyn ve çocuk ilişkisidir. Son dönemlerde yapılan araştırmalara göre anne ve babanın “bağlanma” modellerine ayrı ayrı etki ettiği söylenebilir. Türk Psikoloji Dergisi’nde yayımlanan bir makaleye göre anneye olan bağlanmanın erken çocukluk dönemlerinde etkisi büyükken, babaya olan bağlanmanın orta çocukluk döneminin ardından etkisinin güçlendiği belirtilir (Sümer ve Şendağ, 88). Yine aynı çalışmada anne babaya bağlanmanın benlik düzeyleri üzerinde de etkileri olduğuna değinilir. Bu bağlamda yapılan bazı çalışmalarda “orta çocuklukta bütünsel özdeğerin görece anneden çok babaya güvenli bağlanma ile ilişkili olduğunu” (89), “babaya güvensiz bağlanan çocukların, güvenli bağlananlara oranla daha düşük düzeylerde bütünsel özdeğere sahip olduklarını bunun da onların arkadaşlık ilişkilerini etkilediğini” (89) ortaya koyan sonuçlar elde edilmiştir. Tüm bu veriler göz önüne alındığında anne kadar babanın da güvenli bağlanmada etliki olduğunu çocukların ilerleyen dönemlerinde yaşamlarını etkilediğini söyleyebiliriz. Babamın Battaniyesi’nde de babanın çocukları ile kurmuş olduğu ilişkilenme okura, sağlıklı ve çocuklarının benlik düzeylerinde olumlu etkisi olan bir bağlanma modeli sunar.
Sonuç olarak, Sara Şahinkanat Babamın Battaniyesi’ni Annemin Çantası metninden sonra kaleme almış olsa da babanın da günlük yaşamda ve çocukların hayatında önemli bir yeri olduğunu vurgulayan bir metin olarak Annemin Çantası’nı tamamlar niteliktedir. Bu bağlamda Babamın Battaniyesi de kadının sosyal ve iş hayatına daha fazla katılması ile birlikte sorumlulukların erkek/baba ve kadın/anne arasında paylaşılmasını, babanın çocukların hayatında araçsal-duygusal katılımının önemini ve aynı zamanda babanın güvenli bağlanmada çocukların benlik düzeylerine etkisini örnekleyen bir anlatıdır.
KAYNAKÇA
Kuzucu, Yaşar. “Değişen Babalık Rolü ve Çocuk Gelişimine Etkisi”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi.
(2011) 4 (35): 79-91.
Pekel Uludağlı, Nilay. “Baba Katılımında Etkili Faktörler ve Baba Katılımının Baba, Anne ve Çocuk Açısından
Yararları”. Türk Psikoloji Yazıları. (Haziran 2017), 20 (39): 70-88.
Sümer, Nilay ve Anafarta Şendağ, Meltem. “Orta Çocukluk Döneminde Ebeveynlere Bağlanma, Benlik Algısı ve
Kaygı”. Türk Psikoloji Dergisi. (Haziran, 2009), 24 (63): 86-101.
Şahinkanat, Sara. Babamın Battaniyesi. (Res.) Ayşe İnan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.