Kritik

Çocukları Şarkılarla Umuda Çağırmak: Barış Treni

Yusuf İslam, 1971 yılında yazdığı ve Treaser and Firecut albümünde yayınladığı “Peace Train” adlı parçasını 2021 yılında “Değişim İçin Çal” hareketiyle 12 farklı ülkeden 25’ten fazla müzisyenle birlikte tekrar kaydeder.

Yusuf İslam, 1971 yılında yazdığı ve Treaser and Firecut albümünde yayınladığı “Peace Train” adlı parçasını 2021 yılında “Değişim İçin Çal” hareketiyle 12 farklı ülkeden 25’ten fazla müzisyenle birlikte tekrar kaydeder. Bu parçayla; haksızlıkların, eşitsizlik ve nefretin yok olduğu, kapıları umuda açılan yeni bir dünya düşler. Nitekim şarkı “son zamanlarda öyle mutluyum ki, güzel günleri düşlüyorum” sözleriyle başlar. 1971 yılında ağırlıklı olarak gitar, ritim ve vokaller etrafında inşa edilen bu parça 2021 versiyonuyla enstrüman ve ses bakımından çok daha çeşitli bir kadroyla yeniden yorumlanır. Barış Treni, sözleriyle, ama en çok da söylenme biçimiyle çeşitliliği yansıtır. “Dünyayı birlik içinde” hayal eden bu parçada dünyanın birçok farklı yerinden sesler ve yüzler insanları Barış Treni’ne çağırır.

Parçanın yeniden yorumlanması ve kaydedilmesi, aslında 2021 yılının Mayıs ayında bu şarkının kitaplaştırılmasıyla birlikte yaşanır. Peter H. Reynolds’un renkli illüstrasyonlarıyla Cat Stevens’ın “Peace Train” parçası anlatıya dökülür ve hemen ardından bu kitap, New York Times Best Seller listesine birinci sıradan girer. Kasım 2021’de ise Ketebe Yayınları, kitabın Türkçe çevirisini yayımlar. Bir şarkının kitaplaştırılması, ve ardından bu kadar rağbet görmesi bugüne dek çok fazla karşılaştığımız bir durum değil. Burada sormak gerek, metinsel sınırların ötesinde olan müziğin yapabildiğini bir kitap nasıl yapabilir? Bir kitap, nasıl çok sesli bir müziği, tüm bu canlılığı ve çeşitliliğiyle yansıtabilir?

Bu soru, bizi Reynolds’un “Peace Train” çizimlerine götürüyor. Kitaptaki çizimlerin çok renkliliği, müzikteki çok sesliliği yansıtır nitelikte. Kitabın ilk sayfasında Reynolds; geceleyin bir tepede, yıldızların altında, etrafında kuşlar, kediler ve çiçekler; elinde de gitarıyla şarkı söyleyen bir çocuğu resimliyor. Bu sayfada şarkının “..çoktan yola çıktı iyi günlerin habercisi, biliyorum” sözleri yer alıyor, dolayısıyla gecenin karanlığında umut dolu bir çocuk, okuruna iyi günlerin getirecek olan o Barış Treni’nin geleceğini daha ilk sayfadan vaat ediyor.

Cat Stevens’ın çıplak sesinin Reynolds’un çizimleri aracılığıyla anlatıda “yalnız bir çocuk” olarak temsil edildiğini görüyoruz. Şöyle ki, Stevens’ın tek başına seslendirdiği kısımlarda metinde şarkı söyleyen çocuk tek başına resmediliyor. Ayrıca yine bu kısımlarda Reynolds gece renklerini kullanıyor ve renk çeşitliliğini azaltıyor. Bunun tersine, Stevens’ın koro desteğiyle söylediği nakarat kısımlarında kitapta da renklerin çeşitlendiği ve çocuğun topluluğa karıştığı görülüyor. Dolayısıyla şarkıda verilen “beraberlik” vurgusunu Reynolds, kullandığı renklerle ve çizimlerinin değişen dinamikleriyle başarılı bir şekilde yansıtıyor.

Öte yandan Stevens, kitabın sonuna bir not düşüyor: “Huzur ve barışın temeli kalptir, bu yüzden onu sevgiyle doldurun ve başkaları görene ve hissedene kadar sevginizi tüm dünyaya yaymaya devam edin. Gölgelerin arasından görünen güneş gibi olun”. Şarkıda kalplerin başka kalplerle tesis ettiği iletişim alanı seslerin çoğalması yoluyla verilirken kitapta da karakterler çoğalıyor; Stevens başka kadın ve erkek seslerinden yararlanarak çoğulculuk fikrine dokunurken Reynolds’un da çizimlerde yaşlılara, çocuklara, engellilere yer vererek bu fikri çizgileriyle pekiştirdiğini görüyoruz. Tüm bu farklı insanlar istasyonda bir araya gelmiş, tek bir treni bekliyor. Kitapta bu yaşlıların, kız ve erkek çocukların ve hatta çeşit çeşit hayvanların bindiği Barış Treni’nin bacasından çıkan rengarenk dumanlar da yine içerideki bu çeşitliliğin etrafındaki birliği yansıtıyor.

Dolayısıyla Stevens, şarkıyı çok sesli parçalara ayırarak nasıl dilin ötesinde olanı müziğiyle ifade edebildiyse, Reynolds da çizgilerini ve renklerini kullanarak barış ve çoğulculuk fikirlerini kitaba başarılı bir şekilde yansıtıyor ve ortaya iyi bir müziğin, resmin ve sözcüklerin yaptığı iş birliği çıkıyor. Stevens ve Reynolds, Barış Treni istasyonunda buluşuyor ve bambaşka ülkelerden çeşitli sanatçılar da bu istasyona doğru koşmaya başlıyor.

 

Kaynakça

İslam, Y. Cat Stevens. Barış Treni. Çevirmen: Gamze Özdemir. Çizer: Peter H. Reynolds. İstanbul: Ketebe

Çocuk, 2021.