Dosya

Dikkat! Bu Bir Kitap

2010 yılında It’s a Book adıyla yayımlanan Bu Bir Kitap,  2014 yılında İllüstratörler Birliği tarafından Yaşam Boyu Başarı Ödülü’ne değer görülür.

2010 yılında It’s a Book adıyla yayımlanan Bu Bir Kitap,  2014 yılında İllüstratörler Birliği tarafından Yaşam Boyu Başarı Ödülü’ne değer görülür. Lane Smith’in bu eseri günümüzde yediden yetmişe herkesin hayatına girmiş olan teknoloji üzerine yazılmış manifesto niteliğinde bir yapıttır.

 

Bu Bir Kitap, Fare, Eşek ve Maymunun tanıtıldığı bir illüstrasyonla başlar ve Maymun’un kitap okuması üzerine Eşek ile arasında geçen diyalogla devam eder. Maymun kitap okur ve elinde bilgisayarı olan Eşek, Maymuna “Elindeki ne?” diye sorar. “Kitap” diye cevap verir Maymun. Eşek daha önce bir kitapla hiç tanışmadan bilgisayarla tanışmış olduğu için bilgisayarın yaptıklarını kitabın da yapabileceğini düşünerek Maymun’a; “Üzerine nasıl tıklıyorsun?”, “Onunla blog yazabiliyor musun?”, “Faren nerede?”, “E-posta atabiliyor musun?”, “İnternete girebiliyor musun?”, “Şifre sorar mı?”, “Kullanıcı adı gerekir mi?” gibi sorular yöneltir. Maymun ise elindekinin sadece bir kitap olduğunu söyler ve Eşek’e kitabı uzatarak “Bu bir kitap, bak!” diye cevap verir.

Ayşegül Aksaçlıoğlu ve Bülent Yılmaz’ın yapmış oldukları bir çalışmada yer alan bilgilere göre; en eski öğrenme biçimi olan okuma, bireysel, zihinsel ve yaratıcı bir süreçtir. Okuma eylemi çocuklarda yaratıcılığı, yeteneği, soyut düşünceleri, hayal gücünü, zihinsel ve motor gelişimini destekleyen önemli bir etkendir. Bu sebepledir ki okumakla çocukluk döneminde tanışılması ve devamı olan ergenlik döneminde alışkanlık haline getirilmesi gereklidir. Fakat teknolojinin gelişmesi ile birlikte kitap, gazete, dergi gibi yazılı kaynaklar aracılığıyla gerçekleştirilen okuma eyleminin yerini bilgisayar, televizyon, radyo gibi araçların dolayımıyla özellikle bakışa dayalı (gaze) bir eylem almıştır. Bu Bir Kitap örneğinde de bu dönüşümü görebiliriz. Zira anlatıda teknoloji, Eşek’in hayatının tam olarak içerisindedir ve kitabın ne olduğunu dahi bilmemektedir. Anlatıcı, Eşek karakteri aracılığıyla kitabın ne olduğunu çocuk okuruna tanıtır.

Öte yandan Bu Bir Kitap’ta okura kitabın tanıtılması eğitim ve psikoloji alanında çokça kabul gören sosyal öğrenme kuramını da çağrıştırır. Sosyal öğrenme kuramının temelinde başkalarını seyrederek çevreden öğrenme, toplum içinde ve toplum için öğrenme yatar (Bayrakçı, 199). Bu kurama göre kişi sergilemiş olduğu pek çok davranışı diğerlerinin yaptığı davranışları gözlemleyip modelleyerek kazanır. Modelleme ise üç yolla gerçekleşir: Bunların ilki “canlı model”dir. Yani belirli bir davranışı sergileyen gerçek kişinin olmasıdır. İkinci yol ise “sembolik model”dir. Bu ise televizyonda, kitapta, şovda veya başka bir yerde tasvir edilen bir kişi veya karakterdir (Bayrakçı, 203). Modelleme yönteminin bu iki basamağını Lane Smith’in Bu Bir Kitap’ında da deneyimlemek mümkündür. Anlatıda Maymun’un kitap okuması ve Eşek’in Maymun’u kitap okurken gözlemlemesi, onunla iletişim halinde olması, Eşek için Maymun’un canlı bir model kılınmasıdır. Diğer yandan okuyucuya kitabın ne olduğunun anlatılması ve okuma alışkanlığının kazandırılması, Eşek ve Maymun karakterleri ile çocuk okur için sembolik bir model değeri taşır.

Bu Bir Kitap’ta dikkat çeken başka bir nokta ise anlatıcının teknolojiye karşı kötüleyici veya dışlayıcı bir tavır içerisinde olmamasıdır. Anlatıcı teknolojiyi kabullenir; fakat bu gelişmenin yanında bir “kitap” gerçeği olduğunu da vurgular. Teknolojinin (bilgisayar oyunları, televizyon, akıllı telefon, tablet ve benzerinin) çocuklar üzerinde olumsuz etkileri olduğu da muhakkak. Ancak teknoloji nitelikli olarak kullanılırsa çocuk için olumlu sonuçlar doğuracaktır ve gelişimi için katkı sağlayacaktır. Nitekim Yrd. Doç. Dr. Yaprak İşçibaşı yapmış olduğu bir çalışmada bilgisayarın çocuklar üzerindeki olumlu etkisini şöyle aktarmıştır: “Bilgisayar, çocuklara hem etkin bir biçimde katılabilecekleri bir eğlence ve bilgi ortamı sunmakta hem de onu birey olarak bağımsız bazı kararlar almaya, uygulamalar yapmaya zorlamaktadır. Üstelik başarısızlığını ölçen, dilediği kadar pratik yapma olanağı sunan, anlamadığı konuları istediği kadar tekrar edebilmesine olanak tanıyan bir yapıdır” (İşçibaşı, 127).

Lane Smith’in Bu Bir Kitap isimli ödüllü yapıtı teknolojiden uzak olunca nefessiz kalmış gibi tepki vermeye başlayan bir nesil için faydalı bir illüstrasyon örneğidir. Kitabın internet ortamında yayınlanan fragmanı ise çocukların kitaba ulaşma isteğini ve talebini artıracaktır.[1] Bu noktada yayınevi de teknolojiye doğmuş olan bir Eşek’in kitapla tanışma öyküsünü okuyuculara yine teknolojiyle ulaştırmaktadır. Bu anlamda teknolojiyi kötülemeyip kabullenişi eserini yayması için kullanmış olduğu yöntemi destekler. Eşek bilgisayarı ne kadar çok seviyorsa kitap okumayı da o kadar çok sevecektir; bunu Eşek’in kitapla tanıştıktan sonra saatlerce kitap okuduğunu gösteren illüstrasyondan anlıyoruz. Öte yandan Eşek’in “kitap”ı Maymun dolayımıyla, okuyucunun da Eşek ve Maymun dolayımıyla deneyimlemesi kabul edilen sosyal öğrenme kuramındaki aşamaları da desteklemektedir.

 

Kaynakça

Aksaçlıoğlu, Ayşegül ve Bülent Yılmaz. "Öğrencilerin Televizyon İzlemeleri ve Bilgisayar Kullanmalarının Okuma

Alışkanlıkları Üzerine Etkisi". Hakemli Yazılar, Türk Kütüphaneciliği 21, (2007): 3-28.

Bayrakçı, Mustafa. "Sosyal Öğrenme Kuramı ve Eğitimde Kullanılması". SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14,

(2007):198-210.

İşçibaşı, Yaprak. "Bilgisayar, İnternet ve Video Oyunları Arasında Çocuklar". Selçuklu İletişim, 7/1, (2011):122-

130.

Smith, Lane. It’s a Book: Bu Bir Kitap. Çev. Tuğçe Akyüz. Ankara: Uçanbalık Yayınları, 2015.


[1]  Fragmanı seyretmek için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=x4BK_2VULCU