Ülkemizde yayınlanan Einstein biyografilerinde yabancı yazarların ağırlıklı olduğunu görürüz. Bu durum diğer ünlülerin biyografileri için de geçerlidir.

Ülkemizde yayınlanan Einstein biyografilerinde yabancı yazarların ağırlıklı olduğunu görürüz. Bu durum diğer ünlülerin biyografileri için de geçerlidir. Yerli ve yabancı yazarların kitaplarında dil ve anlatım hususunda keskin bir ayrım olmamakla beraber Gökçe Akgül’ün Karakarga Yayınları’ndan çıkan Albert Einstein isimli çizgi romanını diğerlerinden ayrı olarak ele alabiliriz. Bu eser çizgi roman seven çocuklar için alternatif olabilir.

Biyografi, yaşamları ve eserleriyle ünlü olmuş kimselerin hayatlarını inceleyen, değişik kişileri tanıtan ve kendilerine model arayan insanlar için önemli örnekler sunan bir yazı türüdür. Özellikle çocuklar ihtiyaç duydukları yol göstericileri, biyografik eserlerde bulabilirler. Günümüzde çocuklara yönelik yazılan biyografik kitaplar incelendiğinde genellikle ilköğretim dördüncü sınıftan itibaren okunabilecek seviyede oldukları göze çarpar. Hakkında yazıldığı kişi ile ilgili doğrudan bilgi veren bu kitaplar günümüzde yerini daha eğlenceli ve renkli alternatiflere bırakmıştır. Hatta çok daha küçük yaş gruplarına hitap eden biyografik eserler bile kaleme alınmaktadır. Esprili bir dille yazılmış, rengârenk resimli yeni tarz biyografik eserler, kuşkusuz çocukların dikkatini daha çok çekmekte ve bu tarzı sevdirmektedir. Yayınevleri biyografi kitaplarını genellikle seri halinde basmayı tercih eder. Batı dünyasından Einstein, Newton, Edison, Leonardo Da Vinci, Mozart gibi isimlerin yanı sıra doğudan İbn-i Sina, Ali Kuşçu, Ömer Hayyam, El-Cezerî, Mimar Sinan ve Pîrî Reis bu serilerin vazgeçilmezlerindendir. Ayrıca yakın zamanda ülkemizde basılan biyografik kitaplarda Barış Manço, Kemal Sunal, Aziz Nesin, Seyit Onbaşı gibi isimler de dikkat çekmektedir. Bu çalışmada çocuklar için yazılmış biyografik kitaplardaki dil ve anlatım tarzı ile kullanılan farklı teknikler ele alınacaktır. Bu sebeple, dünya genelinde biyografisi en çok yazılan ve okunan bilim insanı Albert Einstein’ı anlatan kitaplar incelenmiştir.

Biyografik eserlerin seri şeklinde basılması hem aramayı kolaylaştırır hem de serideki bir kitap sayesinde farklı isimlerle tanışmayı sağlar. Ancak ünlülerin hayat hikâyelerini anlatan müstakil kitaplar da elbette vardır. Işık Demetinde- Bir Albert Einstein Hikâyesi onlardan biridir. Meav Yayınları’ndan çıkan bu kitap hitap ettiği yaş grubu bakımından da diğer Einstein kitaplarından ayrılır. Okul öncesi ve okumaya yeni başlayan çocuklar için uygun olan kitaba masal demek de yanlış olmaz. Zaten başlangıç cümleleri de okuyucuya bir masal dinleyeceği hissini verir: “Yüzyıldan fazla zaman önce, yıldızlar gökyüzünde kayarken, dünya güneşin etrafında dönerken ve nehir kenarındaki küçük bir kasabada mart rüzgârları eserken bir bebek dünyaya geldi. Ailesi ona Albert adını koydu” (Berne 3). Kitap aynı masal tadıyla ilerlemeye devam eder: “…Bir gün Albert kırlarda bisikletinin pedallarını çevirirken kafasını kaldırıp güneşten dünyaya süzülen ışık demetlerine baktı. O ışık demetleri üzerinde bisiklet sürmenin nasıl olabileceğini merak etti” (5). Aynı şekilde sona erer: “Albert bizlere hala çözülememiş çok sayıda zor soru bıraktı. Bilim insanlarının bugün üzerinde çalıştığı sorular. Merak ederek, düşünerek ve hayal kurarak bir gün belki de senin çözebileceğin sorular” (8). Bu kitabın hedef kitlesi daha küçük yaş grupları olduğundan Einstein’ın hayatı ve çalışmaları uzun uzadıya anlatılmamıştır. Renkli çizimler eşliğinde, onun meraklı kişiliğine, azimli oluşuna ve çok çalışmasına vurgu yapılmıştır. Anlatımın masal şeklinde olması ise çocukların ilgisi çekmekte ve metinden kopmadan dinlemelerini sağlamaktadır.

Ülkemizde yayınlanan Einstein biyografilerinde yabancı yazarların ağırlıklı olduğunu görürüz. Bu durum diğer ünlülerin biyografileri için de geçerlidir. Yerli ve yabancı yazarların kitaplarında dil ve anlatım hususunda keskin bir ayrım olmamakla beraber Gökçe Akgül’ün Karakarga Yayınları’ndan çıkan Albert Einstein isimli çizgi romanını diğerlerinden ayrı olarak ele alabiliriz. Bu eser çizgi roman seven çocuklar için alternatif olabilir. Çizimleri de Akgül’e ait olan kitap, “Dünyaya Yön Verenler” isimli serinin bir parçasıdır. Okul dönemi çocuklarına hitap eden diğer kitaplarda olduğu gibi bu eserde de Einstein’ın kişiliği ve yaşantısı dışında çalışmalarına da yer verilmiş, anlaşılması güç fizik yasaları sade ve esprili bir şekilde işlenmiştir. Alper Ateş’in kaleme aldığı ve National Geographic Yayınları’ndan çıkan Albert Einstein isimli kitap bilgi içeriklidir ve illüstrasyonları kadar fotoğraflarıyla da dikkat çekmektedir. “Bilim İnsanları” serisi içinde yer alan bu kitapta Einstein’ın onlarca fotoğrafına yer verilmiştir.

Serhat Filiz’in kaleminden çıkan ve Panama Yayınları’nda basılan Benim Adım Albert Einstein- Azimli Olmanın Önemi isimli kitap, “ben dili”yle yazılmış bir hikâye şeklindedir: “Ben bir bilim insanıyım. Ben de herkes gibi bu dünyada yaşadım ve zamanı gelince ayrıldım. Ama eserlerim, buluşlarım, getirdiğim yenilikler asla unutulmayacak” (Filiz 60) cümleleri Einstein’ın ağzından çıkmış gibi rahatlıkla okunabilmektedir.“Ben dili”yle yazılan diğer iki kitap, Morpa Kültür Yayınları’ndan “Zaman Makineleri” serisi ve Altın Kitaplar’dan Benim Adım Albert Einstein’dır:

“Merhaba… Ünlü olmayı hiç sevmedim. Ben sakin bir insanım, işime ve dünyada barış kavramına aşığım. Gazetecilerin üzerime gelip resim çekmelerine, özel hayatım hakkında asla cevaplamadığım bir sürü soru sormalarına bir türlü alışamadım. Bir seferinde basın öyle üzerime gelmişti ki rahatsız olduğumu belli etmek için onlara dilimi çıkarmaktan başka çarem kalmadı. Ama sonra bakın ne oldu! O resim tarihin en ünlü fotoğraflarından biri haline geldi” (Cugota 5).

“Ben Albert Einstein. Sanırım adımı biliyorsunuzdur. Sizin zamanınızda yaşayan herkes Albert Einstein’ın kim olduğunu biliyor. Sık sık ‘tarihin en büyük bilim adamı’ olarak tanımlandığımı duyuyorum. Bu durum aslında beni biraz şaşırtıyor. Üstün yetenekleri olan biri olduğuma inanmıyorum, sadece tutku derecesinde meraklıyım. Kendi halinde biriyim; en azından öyle olmaya çalışıyorum” (Novelli 9).

Bu kitaplar Einstein’ı, kendi ağzından hikâye şeklinde anlatır. Ben diliyle yazılan kitaplar, kahraman ile özdeşleşmeyi kolaylaştırır ve okuyucuya kahraman ile sohbet ediyor havası yaşatır. Örnek satırlarını verdiğimiz üç kitap da bu anlamda “ben dili”ni başarılı şekilde kullanmıştır. Ayrıca Einstein Zaman Makineleri kitabının sonunda yer alan “Sizin Düşünceleriniz” bölümünde çocukların üzerinde düşünmesi için hazırlanmış sorular vardır. “Einstein’ın çocukluğundan yola çıkarak kişisel gelişimleri yeterince hızlı olmayan kişiler hakkındaki önyargılarımız konusunda neler söyleyebilirsiniz?” (95) gibi soruların yer aldığı bu bölüm, çocuklara hayata bakış açılarını sorgulama fırsatı verir.

Çocuklara yönelik yazılmış biyografik eserler merak duygusunu arttırmalı ve araştırmaya sevk etmelidir. Beyaz Balina Yayınları’nın “Kim Kimdi?” serisinde yer alan Albert Einstein isimli kitap ilk sayfasında bunu başarmıştır:

“Albert Einstein’ın okuldan atılan, çok fakir bir öğrenci olduğunu biliyor muydunuz? Evet, öyleydi. Bununla birlikte, dünyadaki en harika insanlardan biriydi. Peki Einstein’ın savaştan nefret eden, barışsever bir insan olduğunu biliyor muydunuz? Evet, öyleydi” (Brallier 7).

Ayrıca kitabın sonunda yer alan Einstein’ın ve dünyanın paralel zaman çizelgesi bu bağlamda oldukça anlamlıdır. Karşılıklı iki sayfada incelenebilecek zaman çizelgelerinde önemli olaylar yıl yıl belirtilmiştir. Mesela 1879 yılında Einstein’ın çizelgesinde “14 Mart’ta Almanya’da doğdu.” (155) yazarken; dünya çizelgesinde “Thomas Edison ampulü icat etti” (156) yazmaktadır.  

Çocuk biyografilerinde hayatı kaleme alınan kişinin yaşadığı zorluklar ve olumsuzlukların mümkün olduğunca yumuşak cümlelerle anlatılması ve bu tip konularda fazla ayrıntıya girilmemesi çocuklara karşı hassas davranıldığının bir göstergesi olarak okunabilir. Daha çok kahramanın çalışmaları, azmi, cesareti, başarısı üzerinde durulması çocukların teşvik edilmeleri istenen yönleri göstermesi açısından önemlidir. Domingo Yayınları’ndan çıkan “Dâhiler Sınıfı” serisindeki Sınırsız Deha Einstein kitabının girişinde onun diğer çocuklardan farklı olan gelişimsel özellikleri yalın bir şekilde anlatılmıştır:

“Albert, odanın bir köşesinde tek kelime etmeden durup dışarıya bakıyordu. Kuzgun siyahı saçları darmadağınıktı; bakışları parlak ve dikkatliydi ama dikkati sanki yalnızca kendisinin fark ettiği şeylere yönelikti. Gökte gözle görülmeyen güneş ışını çizgilerini izleyerek ilerleyen göçmen kuşların uçuşunu takip etmeye bayılıyordu. Ya da Tuna Nehri’nin yavaşça ve hep aynı yönde akan dalgalarını seyretmeye. Bir soru sorulduğunda, “Albert yemeğe geliyor musun?” gibi çok basit bir soru da olsa, söyleneni sanki işitmiyordu. Sonra çok yavaş hareketlerle dönüp az önce ona çok anlaşılmaz bir şey söylenmişçesine, soruyu sorana bakıyordu.” (Baccalario 5)

Einstein’ın eğlenceli kişiliğine de tüm kitaplarda yer verilmiştir. Yine Sınırsız Deha Einstein kitabından bir örnek bu durumu görünür kılar:

“Charlie Chaplin: İnsanlar beni söylediğim her şeyi anladıkları, sizi ise söylediklerinizden hiçbir şey anlamadıkları için alkışlıyorlar.

Einstein: Pardon, ne dediğinizi anlamadım!” (61).

Timaş Yayınları’nın “Eğlenceli Bilgi” serisi ise çocuklar için tam anlamıyla bilgi deposudur. Çılgın Teorisyen Einstein kitabının yazarı Mike Goldsmith Birleşik Krallık Fizik Laboratuvarı eski başkanlarındandır. Uzay ve zaman felsefesi üzerine doktora yapmıştır. Kitabın her sayfasında Einstein’ın çalışmaları çocukların anlayabileceği fakat gerçek yaşamı da yansıtan bir dille anlatılmış ve ilk sayfadan son sayfaya kadar bolca karikatür ile desteklenmiştir: “Albert ölümden pek korkmuyordu. Hatta ölüm için şöyle demişti: Herkesin ödediği eski bir borç” (Goldsmith 143).

Çocuklara yazılan biyografiler ile yetişkinlere yazılanlar arasında elbette farklar olacaktır. Anlaşılır, eğlenceli ve akıcı bir dilin tercih edilmesi, masal, hikâye, roman gibi okunması kolay türler içinde sunulması, resim ve karikatürler ile renklendirilmesi bahsi geçen örneklerde dikkati çeken özelliklerin bazılarıdır. Yine kitabın sonuna zaman çizelgesi ve düşündüren sorular eklemek de çocuklara dair yapılmış değişiklikler olarak göze çarpar. Bu anlamda çeşitli farklılıklar sunan ve çocuklar için ayrıca çalışarak oluşturulmuş biyografiler, çocuğa yeni bilgiler edinme fırsatı yanında onların kendilerini tanıma ve geliştirme yolunda da önemli ve farklı katkılar sağlar. Bu sebeple çocukların her yaş grubunda tanışabileceği nitelikli biyografik kitapların varlığı son derece önemlidir.

 

Kaynakça

Akgül, Gökçe. Dünyaya Yön Verenler- Albert Einstein. İstanbul: Karakarga Yayınları, 2017.

Ateş, Alper. Bilim İnsanları- Albert Einstein. İstanbul: National Geographic Kids, 2018.

Baccalario, Pierdomenico. Dâhiler Sınıfı- Einstein Sınırsız Deha. İstanbul: Domingo Yayınları, 2017.

Berne, Jennifer. Işık Demetinde- Bir Albert Einstein Hikâyesi. İstanbul: MEAV Yayınları 2018.

Brallier, Jess. Kim Kimdi?- Albert Einstein. İstanbul: Beyaz Balina Yayınları, 2016.

Cugota, Lluis. Benim Adım Albert Einstein. İstanbul: Altın Kitaplar, 2018.

Filiz, Serhat. Benim Adım Albert Einstein- Azimli Olmanın Önemi. İstanbul: Panama Yayınları, 2018.

Goldsmith, Mike. Eğlenceli Bilgi- Einstein Çılgın Teorisyen. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.

Novelli, Luca. Tarihe İz Bırakanlar- Einstein Zaman Makineleri. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2001.