3-14 Ekim tarihleri arasında Çocuk Yazını ve Uluslararası Çocuk Yayıncıları Derneği (ICBPA) işbirliğinde ve Meryem Selva İnce moderatörlüğünde online olarak Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulumuz gerçekleşti.
3-14 Ekim tarihleri arasında Çocuk Yazını ve Uluslararası Çocuk Yayıncıları Derneği (ICBPA) işbirliğinde ve Meryem Selva İnce moderatörlüğünde online olarak Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulumuz gerçekleşti. Herhangi bir kurumda editörlük/redaktörlük öğrenim görmüş, görmekte olan ya da bir yayınevinde çalışmakta olan adayların katılımına açık bu okulun öncelikli hedefi öğrencilerine özgün ve kreatif bir bakış açısı sunarak yükselişe geçen tematik yayıncılığa yeni editörler kazandırmaktı. Bu doğrultuda kurgu dışı kitapları da kapsayan eğitim süresinde, 10 farklı temada mesleki tecrübesi olan isimlerle başvuran editör adayları arasında tecrübe ve bilgi paylaşımı ağı kuruldu.
Çocuk Yazını ve Uluslararası Çocuk Yayıncıları Derneği (ICBPA)’nin nihai amacı çocuk kitapları yayıncılığına tematik odaklı yaklaşabilen işlevsel editörler yetiştirmek ve hem adaylara hem de yayınevi sahiplerine alternatif bir iş kolu sahası sunmaktı. Bu nedenle eğitmenler, anlatacakları türün teorik altyapısına hakim, çocuk edebiyatı sahasında doğrudan olmasa da kendi alanında mesleki tecrübesi olan isimler arasından seçildi. Böylelikle yetişkin ve çocuk yayıncılığı sektörleri arasında dinamik bir köprü kurulması da amaçlandı.
Katılımcılar “Çeviri” dersini Selahattin Özpalabıyıklar’dan, “Fantastik” kuramını Mehmet Berk Yaltırık’tan, “Biyografi/Tarih/Mitoloji” kategorisini Sevengül Sönmez’den, “Çizgi Roman/Manga/Anime” türlerini Ayşegül Utku Günaydın’dan, “Gezi” metinlerine yaklaşımları Yücel Sönmez’den, “Dini Metin Yayıncılığı” inceliklerini Hamdi Akyol’dan, “Teknoloji/Dijital Kültür” yaklaşımlarını Mehmet Şafak Sarı’dan, “Polisiye”nin türsel dinamiklerini ve yayıncılık dünyasını Nazlı Berivan Ak’tan, “Çevre/Ekoloji/Aktivizm” ekosistemini Nil Ormanlı Balpınar’dan ve son olarak “Dijital/Matbu Dergi Yayıncılığı” pratiklerini Hayriye Ünal’dan dinleme imkânına sahip oldular.
Tematik Editörlük Okulu öğrencilerinin arasında ülkemizdeki ve yurtdışındaki çeşitli yayınevleri ve dergilerde çalışan isimler vardı. Eğitmenler ve katılımcılar kişisel tecrübelerinin yanı sıra çalıştıkları yayınevlerindeki işleyişlerden de bahsederek tecrübe aktarımında bulundular.
Kapanış oturumunda ileride “akademi” olması temennisinde bulunulan okulun ilk eğitiminden bazı notlar:
Çeviri - Selahattin Özpalabıyıklar (3 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun birinci dersinde “çeviri editörlüğü” bağlamında sevgili Selahattin Özpalabıyıklar ile birlikteydik. Özpalabıyıklar çeviri editörü adaylarına temel kavramlardan bahsettikten sonra çocuklar için çevirdiği metinlerden ve Temel Britannica tecrübesinden örnekler aktardı. Tüm okul boyunca hem ders içinde hem ders haricinde katılımcılarımıza çeşitli sözlük ve metin önerilerinde bulundu. Kendisine özverisinden ve emeğinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Editörün kulağı tüm lisanlara aşina olmalıdır.”
-“Editör hem metne iman etmeli hem kuşku duymalıdır.”
-“Editör dilsel meselelere art zamanlı ve eş zamanlı yaklaşmalı, dilin kültürel alanına vakıf olmalıdır.”
-“Editör neyi, nerede bulacağını, kimden yardım alacağını bilmelidir.”
-“Çok okumalı, farklı dillerden kontrol etmeli, farklı kaynaklardan araştırmalıdır.”
-“Bir dehşet dengesi gözetmelidir.”
-“Çocuk edebiyatında işin içine muhatabı da girer. Çeviriyi muhatabına göre yapmalıdır.”
Fantastik - Mehmet Berk Yaltırık (4 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun ikinci dersinde “fantastik editörlüğü” bağlamında Türkçe fantastik ve korku edebiyatının kıymetli kalemlerinden Mehmet Berk Yaltırık ile birlikteydik. Yaltırık, “fantastik” kavramını türün farklı türlerle girdiği ilişkiyi göz önünde bulundurarak hem tarihsel hem güncel tanımlarıyla değerlendirdi. “Bizde fantastik yok!” düşüncesini ters yüz ederek klasik metinlerde fantastik olanı nasıl yeniden düşünebileceğimize dikkat çekti. Çocuğa göre fantastik ve korku unsurlarını derlemede pedagojik esasların gözetilmesinin elzem oluşunun ancak sunuş biçiminin çocuk için alımlanışını nasıl değiştirdiğinin altını çizdi. Eğitmenimize verdiği emeklerden, kapsayıcı ve detaylı sunumundan ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Fantastik edebiyat gerçeklikle kavgalı zannedilir ama değildir. Gerçeği değiştirir. Fantastik gerçeği bozup yapmayı, gerçeği yeniden inşa etmeyi sever.”
-“Bir hayal başka bir hayali tetikler.”
-“Bizim fantastik kültürel mirasımızı dört başlıkta değerlendirebiliriz: Halk hikâyeleri ve meddah, Divan edebiyatı, Karagöz-Hacivat anlatıları ve Memoratlar (Halk inanışları).”
Biyografi/Tarih/Mitoloji - Sevengül Sönmez (5 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun üçüncü dersinde kıymetli hocamız Sevengül Sönmez’le birlikteydik. Sönmez, editörü “bir fikri, bir metni okurun erişebileceği kitap formuna gelene kadar hazırlayan kişi”, “fikirden, kitaba yazarla/yazarlarla yapılan bir yolculuğun tamamına eşlik eden eşlikçi” olarak tanımladı. “Kitap yazılan bir şey değil, yapılan bir şeydir” mottosunun altını çizdi. Özellikle biyografi alanında türün hem sektör hem de kendi türsel dinamikleri içindeki seyrini “çocuk edebiyatı” örneklerini de göz önünde bulundurarak değerlendirdi. Son olarak, editör adaylarının editörlük görgülerini, entelektüel ufuklarını geliştirmelerini sağlayacak tecrübelerini ve okuduğu kaynakları aktardı. Eğitmenimize rehberliğinden ve emeklerinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Kitap mühendisliğinin peşinden giderseniz işin matematiğini de anlarsınız.”
-“Editör bugünün okuruna kitap yapan kişidir.”
-“Editör okuru iyi tanımalıdır.”
-“Biyografi bir hayatı en doğru biçimde anlatmayı hedefleyen bir tür olarak alımlandığı için ikinci kez yazılamazmış gibi gelebilir. Oysa arşiv ve tereke malzemesi tekrar okumayla değişebilir, yeniden yazılabilir. Arşiv malzemesi baktığınız biçimi alır. Bir hayat, ona bakan kişi sayısı kadar değişebilir.”
-“Biyografi, yazanın hasletlerini ve kimliğini taşır."
-“Ben metne müdahele etmeyi alternatiflerini üretme olarak yorumluyorum.”
Ve gecenin yanıtlaması zor ve en kışkırtıcı sorusunu da şuraya bırakalım: “Biyografisini hazırladığımız kişinin hayatında tasvip etmediğimiz ya da kötü huyları varsa çocuk okura nasıl anlatacağız?Yayınlayacağız?”
Çizgi Roman/Manga/Anime - Ayşegül Utku Günaydın (6 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu'nun dördüncü dersinde kıymetli editör, yayıncı, araştırmacı Ayşegül Utku Günaydın’la birlikteydik. Günaydın, çizgi roman/manga/anime/resimli kitap türlerini kendi türsel dinamikleri ve disiplinlerarası okuma biçimleriyle açımladıktan sonra bizlere Türkiye’den ve dünyadan çocuk, ilk gençlik, gençlik ve yetişkin örneklerini gösterdi. Bir metnin yayımlanma ve alımlama pratiğinde tüm süreçlerin işleme mekanizmalarına tek tek işaret etti. Arka kapak ve tanıtım yazılarının okuruna göre uyarlanması meselesi üzerinde durdu. Katılımcıların soruları doğrultusunda çeviride yerelleştirme pratiği bağlamında önemli anekdotlar aktardı. Eğitmenimize detaylı sunumundan ve özverisinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Doğru bir arka kapak yazısı her zaman doğru kitleyle buluşmayı ve kitabın satışını etkileyen unsurlardandır.”
-“Editör olarak sanat, zanaat ve ticaret üçgeniyle hareket etmeniz gerekir. Yayın kurulunda yer almasanız bile.”
-“Seçmek, eleme eylemini yanında getirir.”
-“Grafiğe aktarmadan Türkçeleşmesi gereken yerlere karar vermek önemli bir nokta. Gerekli kısımları baştan iyi tespit etmek ve grafikerle dosya geldikten sonra silme işlemini buna göre yapmak gerekir. Bazen ve özellikle de bağımsız roman ve albümlerde elle yazılması gereken yerler olabilir.”
-“Editörlük kolektif yapılan bir iş, çoğu zaman çoğul aklı da gözetmek gerekiyor.”
-“Her kitap biriciktir. Dolayısıyla her kitabın bir şahsiyeti vardır. Bu şahsiyeti oluşturan unsurlar, okurun ilk bakışta kitapla ilgili doğru bilgi edinmesini sağlar.”
Gezi - Yücel Sönmez (7 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun beşinci dersinde kıymetli editör, gazeteci yazar, doğa gözlemcisi, hak savunucusu ve gezgin Yücel Sönmez'i ağırladık. Sönmez, gezi ve doğa temaları odağında geçmişten günümüze gazete editörlüğünden ve Doğa Derneği tecrübesinde olduğu gibi farklı alanlarda uzmanlaşılması gereken editörlük biçimlerinden bahsetti. Eğitmenimize deneyim aktarımından ve emeklerinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Gazete editörlüğünde dikkat edilmesi gereken noktalar: Türkçeyi iyi kullanmak, sayfadan sorumlu kişinin sayfanın eksiksiz biçimde çıkmasını ve sayfanın okunabilir, görselleriyle birlikte bakılabilir olmasını sağlamasıdır.”
-“Özellikle doğa alanında bilgi kirliliği çok önemli bir mesele. Bir editör gelen bilgiyi doğru kaynaktan teyit etmeli. Tek tek ve kelime kelime kontrol etmelidir.”
-“Doğa haberlerinde çevre kelimesini kullanmamaya çalışırım. Çünkü çevre, kendi içinde merkez dışında kalanlarla ayrım ihtiva eder. ‘Doğa’ kelimesini tercih ederim.”
-“Yazı bir fikri savunuyorsa tutarlılığı önemlidir.”
-“Kadın ve erkek yazarların seyahat yazılarında cinsiyet olmuyor. Kadın yazarlar da erkek yazarlar da erkek yazarların kurduğu, yerleşen dil üzerinden yazıyorlar. Seyahat aslında bir deneyim aktarımıdır ve yaşanan zorluklar da okura rehberlik etmesi açısından anlatılmalıdır."
-“Bir seyahat yazısının kimliği olmalıdır.”
-“Eskiden haber gazeteye basılır ve sonra sosyal medyaya yayılırdı. Şimdi tersine bir süreç var. Sosyal medyada yayınlanıp sonra haber oluyor. Konvansiyonel ve tematik editörlükte bu değişimler de gözden geçirilmeli ve yeniden şekillenmelidir."
-“Çocuk odağında seyahat yazısında eğlence ve gezerken sahada eğitim ön planda.”
-“Haberi yazarken 10 yaşındaki çocuk bile okuyunca anlamalı anlayışı vardır ama pratikte böyle değil. Konu çocuğu ilgilendirmeyebilir. Bu nedenle farklı yelpazede içerik, doğru ve dikkat çekici başlık, haberin doğruluğu, anlatımın özgün ve düzgün olması önemlidir. Haber, 'Bir insan seyahatten ne bekler?’ sorusunda okuru doyurmalı, niye oraya gitmemiz gerektiğini söylemeli, ilham verdirmeli ve görsellikle desteklenmelidir.”
-“Yazının bir lezzeti olmalıdır.”
-“Seyahat planı için insan ne ister? Hayal kurmak ister. Öyle bir fotoğraf vereceksin ki kendini orada hissedecek. İkinci amaç da rehberlik yapacaksın. Önemli yerler, yemek adresi, mutlaka yapılması/görülmesi gereken yerler…”
-“Haberde bazı canlıların yerini vermemek ekolojik denge açısından daha yerinde olabilir.”
-“Doğa haberleri hak savunuculuğudur da aynı zamanda. İnsanın doğayla bağ kurabilmesinin bir aracı olmalıdırlar.”
-“Bir çocuk kafes içinde bir hayvan görmemelidir.”
-“İnsan mahallesindeki her hayvandan sorumlu olmalıdır.”
-“Çocuğa gezi anlatmak için önce çocuk olun!”
-“Kuşlar dünyayı gezmek için en güzel bahanedir.”
O zaman Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun ilk haftasının kapanışını Yücel Sönmez'in dileğiyle yapalım: “Rehberiniz kuşlar olsun!”
Dini Metinler - Hamdi Akyol (10 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun altıncı dersinde “dini metin yayıncılığı” özelinde kıymetli editör, yazar ve araştırmacı Hamdi Akyol'u ağırladık. Akyol öncelikle editörlüğü, “Editörlük=editörlüktür. Belki istisna tarafı çocuk yayıncılığıdır çünkü çocuğa dair algımız sürekli değiştiği için özel bir ihtisas alanı gerektiriyor.” şeklinde tanımladıktan sonra dini metin yayıncılığı özelinde, özellikle tercüme metinlerde dikkat edilmesi gereken hususların altını çizdi. Musahhih, redaktör ve editör ayrımına işaret ederek, musahhihi “tâbi olduğu mezhebe göre kelimeleri imla kurallarına göre doğru yazıp yazılmadığını kontrol eden kişi”; redaktörü “yazım hatası özelinde yanlışlıkları ve bilgi hatalarını düzelten kişi”; editörü ise “ortada hiç olmayan bir metni ürettiren, musahhihe iş gönderen insan” şeklinde açıkladı. Editörün inisiyatifi konusunda farklı görüşler olduğunu ama kendi görüşüne göre eserin sahibinin yazar olduğunu ifade etti. Eğitmenimize emeklerinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Din çok hassas bir konu. İnsanlara bu anlamda bir inanç telkininde bulunuluyor. Bu telkinin sahihliği çok önemli."
-“Tercüme metin editörlüğünde editörün asgari düzeyde Arapça biliyor olması çok önemli. Arapçadan kastım Kuran okumak değil, ne demek istediğini, metnin iddiasını bilmelidir.”
-“Geçmiş basımlarda yazar hayatta değilse düzeltilen bilgiye dair editör dipnot yazmalı. Yoksa kitabın sahihliğine dair okuru şüpheye düşürür.”
-“Küçükken bir çocuğun zihnine yanlış bir bilgiyi zerk ederseniz bu travmatik bir etkiye neden olabilir.”
-“Bizim bir sorumluluğumuz var. Editör doğrunun bayraktarıdır. Editör herhangi bir inanışın taraftarı olamaz.”
-“Özellikle dini metinlerde her zaman bilgiyi kontrol etmelisiniz. Yaş almış yazarlarda bazen isim ve metin özelinde yanlış hatırlamalar olabilir, hafızalarından hareketle yazdıkları için.”
-“Köşeli parantez her tür metin için yazar dışında eklenmiş bilgi demektir.”
-“Herkesin bir mezhebi, meşrebi var. Tartışmalı konularda mümkünse bu alanlara işaret ederek yorum farkları notlarda belirtilmelidir.”
-“Bu mesleğin en tehlikeli yanı 'olduğunu' düşünmektir. Bu meslekte musalla taşına kadar ‘oldum’ yoktur. Her gün yeni bir şey öğrenirsiniz.”
-“Editör pragmatist insandır. Anlaşılırlığı önceler.”
Teknoloji/Dijital Kültür - Mehmet Şafak Sarı (11 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun yedinci dersinde kıymetli gazeteci ve iletişim danışmanı Mehmet Şafak Sarı'yı ağırladık. Sarı, bu alanda tematik editörlüğün giderek daha fazla önem kazandığına dikkat çekerek özellikle çocuk ve gençlik edebiyatı yayıncılığında editörün sanat eseriyle kullanıcıyı buluşturacak formda içerik üretmesine, okuru edebi esere hazırlayıcı bir medium olarak sosyal medyaya yaklaşıp yeni bir misyon edinebileceğine işaret etti. Metaverse teknolojisi bağlamında metni “dijital bir varlık” olarak tanımladı. Eğitmenimize detaylı sunumundan, tecrübe paylaşımından ve özverisinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Meta şirketinin kullanıcı sayısı dünyada 7.5 milyara ulaşmış durumda. Dünya tarihinde hiçbir zaman bir yapının bu kadar geniş kullanıcı sayısına ulaştığı görülmemişti.”
-“Biz toplum olarak hikâye okumayı seviyoruz. Dünyada sosyal medyada haber tüketme pratiği oranı bu kadar yüksek bir toplum yok. Bir şeyleri izlemek, sohbet etmek ve haber tüketmek için interneti tüketiyoruz.”
-“Sosyal medya editörlüğü önem kazanıyor. Belki bildiğimiz formda kitap kalmayacak ama metni tüketme odağında yeni bir ilişki tesis etmek gerekecek. Hikâye anlatıcılığı sosyal medyaya uyumlanacak.”
-“Etkileşimsellik, kullanıcının dijital bir uygulamanın ara yüzeydeki metne, kendi yorumunu ileterek, metni dolaşıma sokarak veya bu metin üzerinde değişiklik yaparak yeni bir metin eklemesi vb. şekillerde müdahil olabilmesi, kullanıcının çevrimiçinde medeni bir katılım kültürünü benimsemesi demektir. Yayılım ise hipermetinsellik özelliğinden beslenir ve arayüzeydeki bir metnin hızla dağılmasını, bu metne farklı zamanlarda ve uzamşrda yeniden ve yeniden erişebilmesini ifade eder.”
-“Günümüzde kültür ürünleri artık sadece kâğıda basılı şeyler değil, dijital içeriklerdir aynı zamanda. Eserlerimizi blok zincirle gönderebileceğimiz NFT tabanlı teknolojiler, sanat eserini değiştirilemez biçimde imzalamayı sağlıyor. İleride birçok edebi ürünümüzü tescillemek için NFT kullanıyor olacağız.”
-“Edebi eserler de bir ürün artık. Ürün demek onun niteliğini düşürmüyor. Dijital içerik okuru edebi türlere hazırlayıcı/edebi türlere ulaştırıcı formda tutulursa belki de eser kırılmalara uğramayacak ve okuma kültürü gelişecek. Çünkü platformun kendisi mesajı oluşturuyor artık. Bunun yerine edebi eseri sosyal medyatik yaparsak belki de ortada eserin kendisi kalmayacak. Editörlerin en çok ilgileneceği alan bu olmalıdır.”
-“Yayınevleri tematik metin odaklı küratör yayıncılığı ya da dijital performansı satma odaklı bir yayıncılığa evrilecek gibi gözüküyor. Bu alanda düşünen öncü yayınevleri var.”
-"Editörler yeni bir arayışa girmeli. Kod öğrenebilir, kod üreten topluluklara entegre olmak durumunda kalabilir. Çünkü kendi platformlarını yaratacak bilgiye sahip olmak durumunda kalacaklar. Blockchain, NFT öğrenmeleri ve Metaverse odaklı gruplarla etkileşimleri olmaları gerekebilir. Söz söylemek istiyorsak, edebiyat toplulukları kendi içlerinde örgütlenmeli, söz söyleyecek hâle gelmelidir. Editörlerin teknolojik okur yazarlıklarını geliştirmeleri gerekecek.”
Polisiye - Nazlı Berivan Ak (12 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun sekizinci dersinde bu akşam kıymetli yayıncı, gazeteci, yazar ve okur Nazlı Berivan Ak’la beraberdik. Ak, öncelikle Tematik Editörlük Okulu'nda işlediğimiz tüm konuları ve türleri bir araya getirerek yayıncılık ekosisteminde yapıp ettiklerimizin neye denk düştüğünü, Okuyay Platformu ve Yayıncılar Birliği’nin çalışmaları ve uluslararası fuarlarını kendi yayım ekosistemini başarılı biçimde yaratmış iyi kitaplar özelinde aktardı. Bağımsız Kitabevleri Araştırma Raporu özelinde yeni ve bağımsız yayıncıların misyonlarının ve vizyonlarının bir kez daha kritik bir önem kazandığının altını çizdi. Çoksatar (bestseller) ve hepsatar (longseller) ayrımlarını belirtti. “Polisiye” türünü tarihsel alımlanış pratikleriyle birlikte tanımlayarak hem kendi türsel dinamiklerini hem de alt türleriyle ilişkilenimlerini katılımcılara deneyimletti. Van Dine ve Ronald Knox’un türe dair sistematize ettikleri kurallarda kendi okurluğuna etki eden yanları paylaştı. Çocuk edebiyatında karşılaştığı yeni polisiye metinlerden örnekler verdi. Eğitmenimize özverisinden ve detaylı sunumundan ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“İyi kitap mutlaka yolunur bulur. Siz yeter ki iyi ve doğru kitap yayımlamayı misyon edinin.”
-“Dünyada trend yakalayan, kendi trendlerini oluşturan bir yayıncılık pratiği sergiliyoruz. Fikir ve hikâye ihraç ediyoruz. İçerik üretiminde de üst sıralardayız.”
-“Yeni jenerasyon farklı okuma modlarına açık, okumayı ve paylaşmayı önceden tasarlıyor. Editör ve yayıncılar bu dönüşümü de dikkate alıyorlar.”
-“Polisiye türlerini ve alt başlıklarını bilmek bize ne yayımlayacağımızı bilme konusunda fikir verecek. Yalnızca yazar değil, metni çeviren, karşılaştıran, düzelten, tasarım yapan, kitabın tanıtım ve görünürlüğüne kafa yoran bir yeni nesil yayıncılığı var."
-“İyi bir polisiye eseri okuruyla centilmenlik anlaşması imzalamalı, okurunu yanıltmamalı, okurun sabrını zorlamamalı, iyi bir finalle okurunu ödüllendirmeli, suçlu her zaman beklenmedik biri çıkmalı ki okurun zahmetine değsin.”
-“Yayıncı polisiyede ne arıyor? Yeniyi arıyor. Eleştirel polisiye, kadın kahraman, gerçeküstü olay, şaşırtıcı ve ilham veren öyküler. Okur polisiyede ne arıyor? Bunların hepsini ve bir de aşkı arıyor.”
-“Polisiye, şehri arşive alır.”
Çevre/Ekoloji/Aktivizm - Nil Ormanlı Balpınar (13 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun dokuzuncu dersinde editör, yayıncı ve aktivist yazar Nil Ormanlı Balpınar’la birlikteydik. Balpınar öncelikle kendi editörlük pratiğini “Bir Kitabın Basım Süreci" başlığı altında aşama aşama anlattı. Çalıştığı yayın evlerindeki tecrübelerini kavramlarıyla ve mesleki jargonuyla aktardı. Teması bağlamında iklim değişikliği, küresel ısınma ve iklim krizi kavramlarına değindi. 1,5 derece sınırı meselesini katılımcılarımız için çözümledi. Karbon ayak izi ve ekolojik ayak izi ayrımlarının altını çizdi. Çeviride karıştırılan bazı terimlerin Türkçe karşılıklarını tablo hâlinde gösterdi. Eğitmenimize detaylı sunumu ve özverisinden ötürü teşekkür ederiz.
Dersten bazı notlar:
-“Editörlük, burcunuz başak olmamasına rağmen bir başak gibi titiz davranmaktır.”
-“Mümkünse InDesign öğrenin, ozalit isteyin.”
-“Sizden önce kitaba kim dokunmuş olursa olsun güvenmeyin, hepimiz hata yapabiliriz.”
-“Sözleşmedeki copyright bilgilerini, ISBN kontrolünü atlamayın.”
-“Cinsiyetçi ve ırkçı kelimeleri önden tarayın evet ama bazen bağlam gereği kullanım olabileceğini de göz ardı etmeyin.”
-“Özellikle matbaaların sertifika numaralarına dikkat edin.”
-“İklim değişikliği artık bilimsel olarak kullanılan bir terim ve önünüze gelen işe ‘sebebinin tartışmasız bir şekilde insan faaliyeti’ olduğunu kabul ederek başlayın. Çünkü bu konuda uzlaşıldı artık.”
-“Eko-anksiyete: Eko-kaygı veya solastalji olarak adlandırılan bu duygu iklim değişikliğinin, küresel ekolojik faaliyetlerin veya belirli bir aşırı hava olayının etkilerinden çok endişelenmek, bu tür endişe ve korkuların sürekli veya geçici olarak bunaltıcı olması ve günlük hayatı etkilemesi olarak tanımlanabilir. Hazırladığımız çocuk kitapları bu etkiyi yaratmamalı ve ‘Biz doğadan ayrı değiliz, biz biriz, gezegen bütüncül bir ekosistem içinde.’ gibi kaygı azaltan ama farkındalık yaratan ifadeler içermelidir. Birlikte üstesinden gelebileceğimiz duygusu oluşturmalıdır.”
-“Geri dönüşüm kitapları çok artıyor ama o artık son çare. Esas mesele geri dönüşüme atık bırakmayacak şekilde hareket etmek ve bu bilinci aktarmaktır.”
-“Sayısal veri verirken özellikle çeviride yaş grubunu gözeterek çocukların anlayacağı ifadelerle sayının büyüklüğünü ifade etmenin daha yerinde olacağını düşünüyorum. ‘5 milyar ton atık değil de 3 balina büyüklüğünde bir alan’ gibi ifadelerle somutlaştırmak.”
-Ve bir de kendi ifadesiyle eko-yârenliğe değinmek gerek “umutsuzluğa düşünce, bu konuları konuşacak birine ihtiyaç ortaya arkadaşlıklar kurmak, edinmek.”
Dijital/Matbu Dergi Yayıncılığı - Hayriye Ünal (14 Ekim 2022)
Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu’nun son dersinde kıymetli şair, eleştirmen, editör ve Buzdokuz dergisinin genel yayın yönetmeni Hayriye Ünal’la beraberdik. Ünal matbu dergicilik tecrübemizin tarihsel seyriyle bir giriş yaptıktan sonra, teması özelinde editörlüğü yayın sürecinden basım evresine, bir derginin fiziksel özelliklerinden içeriğine kadar aşama aşama katılımcılarla paylaştı. Dergiciliğin kitap yayıncılığıyla benzeyen ve ayrışan noktalarını izah etti. “Kurumsal kimlik”, “tasarımdan içeriğe biçimsel birlik”, “tasarımcıyla yazarın arasında kurulması gereken iletişim dil”, “manşet”, “red ve kabul süreçlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar” ve “dergicilik etiği ve iş ahlâkı” gibi birçok önemli konunun üzerinde durdu. Editoryal süreci “metinle karşılaşma” ve “insanla karşılaşma” olarak iki başlık altında değerlendirdi. Dijital ve matbu dergiciliğin içeriğinden görseline nasıl titizlikle inşa edildiğini örnekleriyle gösterdi. Eğitmenimize detaylı sunumu ve tecrübe paylaşımından ötürü teşekkür ederiz.
Not: Çocuk Kitapları: Tematik Editörlük Okulu başladığından bittiği ana kadar kayıt yaptırmak isteyen fakat süreci çoktan kaçıran katılımcılarımız oldu. Etkinliklerimizi, duyurularımızı, bildirilerimizi, yazılarımızı, atölyelerimizi ve okullarımızı kaçırmamak için aşağıda bulunan linkten bültenimize kayıt olabilirsiniz. Bültenimize kayıt olan katılımcılarımızı her ay başında, o ayda yapılacak etkinliklerden, duyurulardan, bildirilerden, yazılardan, atölyelerimizden ve okullarımızdan haberdar edeceğiz.
Bülten Linki: https://forms.gle/cNYgdEBnSBz2TwRGA