Mitsel anlatıların temelini oluşturan iyinin ve kötünün savaşı modern fantastik kurguların yapı taşını oluşturmaya başlar. İngiliz yazar J. K. Rowling’in Harry Potter serisi bütün dünyada ilgi görmektedir.

İnsanlık tarihinin en başından beri korkuları, özlemleri, arzuları, sevgiyi ve varoluşu keşfetmeye yardımcı olan mitsel anlatılar belirli bir zamana ait değildir. Mitler yaşamın içinden anlatılardır.  İnsanlığın ne, nasıl, nerede, ne zaman gibi sorularının cevabı mitsel anlatılarda yer alır. Cevaplar toplumlara göre farklılık gösterse de insanların temel ihtiyaçlarını gidermeye olanak sağlar. Mitler üç bölümden oluşur: mitos, epos ve logos (Erhat 1996). Mitos için anlatının iskeletidir. Epos edebî yanı oluşturur ve söz sanatlarıyla edebi anlatımıdır. Logos ise “neden” sorusuna cevap olan akılla idraki karşılar.  İnsan zihnindeki belirsizlikten kurtulmak için bilgiyi arar. Bu insanın doğasında vardır. İlk çağlarda doğa olaylarının mucizelere bağlandığı dönemlerden itibaren neden sorusuna cevaplar aranmış ve bu da mitlerin oluşmasını sağlamıştır. Öyle ki insan idesiyle kurt idesini birleştiren insan, kurtadam diye düşsel bir varlık yaratır mitlerde. Doğanın döngüsel değişimleriyle de bağlantı kurar ve dolunayda Ay’ın ışığının en güçlü olduğu dönemde kurtadamlarını da güçlü yapar. Ya da sadık ve koruyucu köpek imgesini korkutuculukla birleştirir. Hades’in yeraltı dünyasına giden kapıya üç başlı köpek koyar.

Mitler, medeniyetlerin tarihi ve coğrafyasına göre şekillenir. İstilaların, savaşın ve açlığın daha fazla olduğu coğrafyalarda mitsel anlatıların atmosferi daha karanlıktır. Refah ve bolluğun olduğu coğrafyalarda ise eğlenceli ve aydınlık bir anlatım söz konusu olur. Bir yerde yağış, tanrının gazabı olarak nitelenirken başka bir yerde tanrının rahmeti olarak görülür. Anlatılardaki atmosfer ve bakış açısı değişiklik gösterse de odak nokta evrenseldir. Dinler tarihçisi Mircea Eliada Mitlerin Özellikleri adlı eserinde mitlerin mitos bölümlerinin hayale dayalı olmasına rağmen logos bölümünün tamamen gerçek olduğuna odaklanır (197). Mitler, arkaik çağların hakikatini arketipler aracılığıyla göstermekte ve günümüze kadar taşımaktadır. İnsanlığa özgü anlamlı davranışların ortak tiplerini ifade eden arketipler, arkaik insandan modern insana bir örnek teşkil eder. Böylece insanın yaşadığı krizlerin değişmezliği ortaya çıkar.

Mitsel anlatıların temelini oluşturan iyinin ve kötünün savaşı modern fantastik kurguların yapı taşını oluşturmaya başlar. İngiliz yazar J. K. Rowling’in Harry Potter serisi bütün dünyada ilgi görmektedir. Serinin ilki Felsefe Taşı Bloomsbury Yayınlarından 1997 yılında İngiltere’de yayımlanır. 2001 yılında eser sinemaya uyarlanır. 20 yılı aşkın zamandır yüzlerce dile çevrilen seri çocuk okur ve yetişkin okur ayrımı gözetmeksizin her yaştan kitleye hitap eder. Bunun sebepleri arasında çocukların dünyasına yakın ögelerin -okul, sınavlar, akran zorbalığı, ergenlik, aile içi çatışmalar, kardeş kavgaları- olması kadar yetişkinlere göz kırpan mitolojik referanslardır. Rowling, Exeter Üniversitesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı eğitimi alır. Bu süre içerisinde Latinceyi de öğrenir ve mitsel anlatıların çoğunu özgün dilleri olan Latinceden okur. Filoloji bilgisi ve mitoloji ilgisi Harry Potter serisinin fantastik kurgusunu sağlamlaştırır.

Mitsel anlatılar üzerine yaptığı çeşitli çalışmalarla tanınan Joseph Campbell Kahramanın Sonsuz Yolculuğu adlı eserinde artık mitleri okunmadığı ve onlar hakkında konuşulmadığı için günümüz gençlerinin kendi mitlerini uydurmaları gerektiği gerçeğinden bahseder (338). Mitler, dünyayı ve varoluşu anlamlandırmak için vardır. Mitler yol göstericidir ve yaşam modelleri sunar. Ancak bu modellerin günümüz yaşamına uyacak şekilde modernize edilmesiyle mitsel anlatıların amacını gerçekleştirmesini sağlar. Böylece mitler efsane ve destanlara ardından da fantastik kurgulu romanlara kaynaklık etmiştir. Mesela Tolkien Anglosakson mitsel anlatılarını Yüzüklerin Efendisi ve Hobbit gibi seri eserlerine konu etmiştir. C. S. Lewis için de Narnia Günlükleri Aslan Cadı ve Dolap özelinde Hristiyan anlatılarını kaynak olarak kullandığı söylenebilir. J. K. Rowling de Felsefe Taşı adlı eserinde Yunan, İskandinav ve Kelt mitolojilerine göndermeler yapmıştır.

Harry Potter serisinin buldingsroman özelliği taşıdığı söylenebilir. Çünkü serinin ilki Felsefe Taşı’nda yaklaşık bir yaşlarında olan bebek Harry, anne ve babasını kaybetmesinin ardından teyzesi ve eniştesine bırakılır. On bir yaşına geldiğinde büyücü olduğunu öğrenir ve Hogwarts’a davet mektubu alır. Hayatının ilk on bir yılını akrabalarının “tamamen normal” dünyasında sevilmeyen ve acayip olarak görülen üvey çocuk olarak geçirir. Maceraya çağrı almasıyla beraber değişim, dönüşüm, erginlenme aşamalarını geçirir. Seriyi oluşturan yedi eser boyunca Harry, bir yaş büyür. Son eser Ölüm Yadigârları’nda on yedi yaşındadır. Artık çocukluk geride kalmış, bir yetişkin olmuştur. Harry’nin bu büyüme, olgunlaşma yolculuğunda daha on bir yaşındayken çözmesi gereken sorunlarla karşılaşır. Rowling, Felsefe Taşı adlı eserinde Harry’nin çözmesi gereken sorunları ve hikâyeyi yapılandırırken mitolojiden faydalanmıştır.

Felsefe Taşı – Ölümsüzlük İksiri

Simyanın uğraşı çeşitli nesneleri ya da madenleri altına çevirmek. Nicolas Flamel adlı bir simyacının madenleri altına çevirmenin de ötesinde ölümsüzlüğün peşine düştüğü söylenir. Yaşam iksiri ya da ölümsüzlük iksirine birçok mitsel anlatıda rastlanılır. Yunan mitolojisinde nektar çiçeklerinden elde edilen bir içecekten bahsedilir. Çin mitolojisinde, Chang'e ölümsüzlük iksirini çalıp Ay tanrıçası olur. Hatta Anadolu efsanelerinde bile yer alır. Lokman Hekim’in ölümsüzlük iksirini bulduğu ama Tanrı’nın buna engel olduğu söylenilir. Harry Potter serisinde de Nicolas Flamel felsefe taşını kullanarak ölümsüzlük iksirini bulan bir simyacıdır. Voldemort tehlikesini göz önünde bulunduran Albus Dumbledore, Flamel’i ikna ederek felsefe taşını koruma altına alır. Harry’nin Voldemort’la yüzleşmesi felsefe taşı sayesinde gerçekleşir.

Üç Rakamı

Mitlerde “üç” ilahî olanı simgeler. Örnek olarak Yunan mitolojisinde evrene hüküm süren kardeşler Zeus, Poseidon ve Hades üç esas tanrıdır. Buna benzer olarak Harry, Voldemort'la karşılaşıp ondan kurtulabilen “Sağ Kalan Çocuk”tur, Hermione büyüde ve mantıklı düşünmede en iyileri, Ron ise satranç oynamada liderdir. Üçleme bir bütünlüğü de temsil eder: Başlangıç, orta ve son. Ayrıca Hristiyanlıkta da üçleme bulunur: Baba, oğul ve kutsal ruh. Masallarda da gökten üç elma düşer, padişahın üç oğlu bir yolculuğa çıkar, üç dilek hakkı vardır ya da kahramanın çözmesi gereken üç görev bulunur. Felsefe Taşı’nda da üçüncü kat yasaklı bölgedir. Üç başlı köpek Fluffy bu katta bulunur.

Üç Başlı Köpek Fluffy ve Cerberus

Harry, babası bir Ölüm Yiyen olan Draco Malfoy tarafından zorbalığa uğrar. Gece okulda dolaşmak yasak olduğu için Draco, Harry’ye bir oyun oynar ve gece yarısı düelloya davet eder. Hademe Filch’e yakalanıp ceza almamak için Harry ve arkadaşları kaçar. Fakat üçüncü kattaki yasak koridora girerler. Burada yerden tavana kadar erişen büyüklükte üç başlı bir köpek vardır. Üç başlı köpek, bir kapağın üstünde durup bir geçidi korumaktadır. Hagrid, Fluffy adını verdiği bu yaratığı bir Yunan’dan aldığını söyler. Böylelikle Fluffy ve Yunan mitolojisindeki Cerberus arasında bağlantının kurulabilir. Yunan mitolojisinde Cerberus adı verilen üç başlı köpek, Hades’in Yeraltı Krallığının girişinin bekçisidir. Ölülerin diyarının bekçiliğini yapan Cerberus üzerinden üç başlı köpek ve korku bağlantısı kurulabilir. Felsefe Taşı’nda da Fluffy, felsefe taşına giden yolun kapısında bekçilik yapmaktadır. Bu kez ölümsüzlüğü korumaktadır.

Kelid Aynası

Kelid sözcüğünün tersi dilektir. Serinin orijinal dili İngilizce basımında “erised” sözcüğü kelid aynası için kullanılır. Tersi olan “desire” sözcüğü de dilek anlamını karşılamaktadır. Harry, Hogwarts koridorlarında kaybolduğu bir gün, kelid aynasıyla karşılaşır. Aynadaki yansımasında anne ve babası başta olmak üzere aile büyüklerini etrafında görür. Her gece aynayı ziyaret etmeye başlar. Kelid aynası, kendisine bakan kişinin en derin tutkularını, isteklerini kişiye geri yansıtır. Fakat gerçeklik algısını yok ettiği ve sahte bir mutluluk ya da haz duygusu yarattığı için tehlikelidir. Dumbledore bir süreliğine Harry’nin ayna ziyaretlerine izin verir fakat sonra uyarır “Ayna yarın yeni bir binaya götürülecek, Harry, bir daha gidip bakma ona. Günün birinde karşına çıkarsa da, hazırlıklı ol. Düşler dünyasına dalıp gerçek dünyayı, yaşamayı unutmak doğru değildir, unutma bunu,” (Rowling 190). Yunan mitolojisinde de Narkissos üzerinden kendini ve gerçekliğini kaybetme anlatılır. Ayna benzeri olarak göldeki yansımasını görünce Narkissos şaşkına döner ve en sonunda hayatını kaybeder. Dumbledore’un kelid aynası için insanların tükenip gittiği uyarısı Narkissos’u çağrıştırır.

Ayna, Kelt mitolojisinde ebedî yaşama vurgu yapan bir metafordur. Savaşçı ölülerin mezarına silah ve ayna bırakma geleneği Kelt folklorunda tekrarlayan bir motiftir. Silah savaşçılık içinken ayna insan ruhunun ebedî oluşunu simgeler (Sümer 2017). Harry Potter serisinde de ölümsüzlüğün peşinde olan Voldemort’tan korunan felsefe taşı, kelid aynasına gizlenir. Kelt mitolojisindeki ayna / ruhun ölümsüzlüğü metaforuyla koşutluk içerisinde bir örüntü oluşturmuştur Rowling.

SONUÇ YERİNE

Dünyayı ve varoluşu anlamlandırmak için oluşturulan mitler, günümüzde okunan eserler arasında yer almamaktadır. Bu açıdan mitlerde yer alan yol gösterici metaforlar, günümüze uygun bir halde edebî eserlerde kullanılabilir. Zaten mitler önce efsane ve destanlara ardından da fantastik kurgulu romanlara kaynaklık etmiştir. J. K. Rowling de Felsefe Taşı başta olmak üzere Harry Potter serisinde mitsel anlatılardan, efsanelerden faydalanmıştır. Felsefe Taşı’nda ölümsüzlük iksiri, üç rakamı, üç başlı köpek Fluffy, kelid aynası dikkat çeker. Bu nesne ve kavramların mitsel anlatılara dayanağı kurguyu yapılandırmış ve anlamı güçlendirmiştir.

Kaynakça

Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı, 2013.

Eliade, Mircea. Mitlerin Özellikleri. Çev. Sema Rıfat. İstanbul: Om, 2001.

Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi, 1996.

Rowling, Joanne Kathleen. Harry Potter ve Felsefe Taşı. Çev. Ülkü Tamer. İstanbul: YKY, 2021.

Sümer, Necati. “Mitolojik ve Dinsel Bir Sembol Olarak Ayna.” Journal of International Social Research 10.52 (2017): 1367-1375.