Betül Tipi Özkan, 2020 yılı biterken sizler için bu yıl yayımlanan Koranavirüs anlatılarından bazılarını derledi. Yeni yılın dünyamıza sağlık, mutluluk ve huzur getirmesi dileğiyle paylaşıyoruz...

Fatma Betül Özkan, 2020 yılı biterken sizler için bu yıl yayımlanan Koranavirüs anlatılarından bazılarını derledi. Yeni yılın dünyamıza sağlık, mutluluk ve huzur getirmesi dileğiyle paylaşıyoruz...

 

1. Benim Kahramanım Sensin: Covid 19 ile Savaşan Çocuklar

Helen Patuck tarafından yazılan ve çizilen Benim Kahramanım Sensin: COVID-19 ile Savaşan Çocuklar adlı hikâye kitabı, Nisan 2020’de Unicef tarafından online bir kitap olarak tasarlanmıştır. Kitap, çocukların COVID-19 hastalığını anlamalarına ve hastalıkla mücadele etmelerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC) ve Save the Children kuruluşları başta olmak üzere, insani yardımda faaliyet gösteren 50'den fazla kuruluş, kitabı hazırlama sürecinde etkili olmuştur.

Anlatıda annesi bir bilim insanı olan küçük Sara’nın Covid-19 salgın sürecindeki endişelerini gidermek için hayalinde ürettiği Ario, boynuzlu, dev ve kanatlı bir yaratık olarak belirir. Ario, annesinin Sara’ya “Sen benim kahramanım olabilirsin.” deyip de virüsün getirdiği kafa karışıklığı ve eski hayatına duyduğu özlemle mücadele etmekte zorlandığı bir anda, “kendisini hiç de kahraman gibi hissetmediği” bir gecede rüyasına gelir. Hikâye çocukların kendilerini, ailelerini ve arkadaşlarını koronavirüsten nasıl koruyabilecekleri çerçevesinde şekillenir. Sara Ario’nun sırtına binerek dünyanın dört bir yanından, ailesi ve/veya kendisi koronavirüs geçirmiş olan çocukların virüsle mücadele eden hikâyelerini dinlemek üzere yola çıkar. Yolculuk esnasında uğradıkları bütün duraklarda Ario ile çocuk kahramanlar arasında geçen diyaloglarda “mesafe, hijyen, kolun içine öksürme ve evde kalmanın gerekliliği” gibi konulara değinilir. Arka fonda tekrar edilen bir diğer anlatı da çocukların hayatlarındaki bu değişimler karşısında yaşayabilecekleri (özlem, üzüntü, endişe, korku ve kafa karışıklığı gibi) duygu durumlarıdır. Özlediklerimizle telefonla görüşmek, korkunca kendini güvenli bir yerde /bir anda hayal etmek gibi terapi etkisi olan yöntemler gösterilir. En sonunda ise bugünlerin geçici olduğu, sevdiklerimizi göremiyor olmanın onları sevmeyi bırakacağımız anlamına gelmediği vurgusu yapılarak hikâye sonlanır.

Hikâyenin online erişime açık olması ve tüm Dünya dillerine çevriliyor olması onu kamu yararını güden, evrensel bir çalışma kılar. Resimlerden; baş kahraman Sara’nın siyahi, birinci duraktaki Salem’in Mısırlı bir Müslüman, ikinci duraktaki Sasha’nın tekerlikli sandalyeli bir engelli, üçüncü duraktaki Leila’nın bir mülteci, dördüncü duraktaki Kim ve ailesinin de Uzak Doğu’lu kişiler olduklarını görürüz. Bu durum da, evrensel bir kitap olma gayesiyle uyum içerisindedir. Her durakta belirtilen; mesafe, hijyen ve evde kalma gibi virüsten korunma yollarının tekrarlayan bir anlatımla hikâyeye yedirilmesi, terapötik yaklaşımının iyileştirici etkisiyle bu kitabı oldukça okunur kılmaktadır.

 

Tanıtım Bülteninden:

“6-11 yaş aralığındaki çocuklara hitap eden hikâye kitabı, Kuruluşlar Arası Daimî Komite (IASC) Acil Durumlarda Ruh Sağlığı ve Psikososyal Destek Referans Grubu tarafından geliştirilmiş bir projenin ürünüdür. Söz konusu proje kapsamında Birleşmiş Milletler kuruluşları, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ile acil durumlarda ruh sağlığı hizmetleri ve psikososyal destek sağlayan uluslararası kuruluşlar bir araya gelerek kitabı hazırlamak için işbirliği yapmıştır. Projenin ilk aşamalarında, dünyanın dört bir yanından 1700'i aşkın çocuk, ebeveyn, bakım veren kişi ve öğretmen COVID-19 ile nasıl başa çıktıklarını paylaşmıştır. Bu paylaşımlardan faydalanan yazar ve illüstratör Helen Patuck, proje ekibi ile birlikte, hikâyenin ve hikâyedeki mesajların farklı çevrelerden ve kıtalardan gelen çocuklar için anlamlı olmasını sağlamıştır. Mümkün olduğu kadar çok sayıda çocuğa ulaşmak amacıyla, kitap, çeşitli dillere de çevrilmektedir. Bu çalışma, hem çevrimiçi kitap hem de sesli kitap olarak kamuoyuyla paylaşılmaktadır.” 

 

Yazar: UNICEF

Basım Tarihi: Nisan 2020

Diller:Türkçe, İngilizce, Arapça,

Hikâye kitabını buradan indirebilirsiniz: Benim Kahramanım Sensin

 

2. Koronavirüs: Çocuklar İçin Koronavirüs Kitabı

“Nosy Crow, bu kitabı çocuklar ve aileleri için hazırlamıştır. Bu kitapta tüm emeği geçenler gönüllü olarak çalışmış, kendilerine hiçbir ödeme yapılmamıştır.” (Kitap kapağından)

Elizabeth Jenner, Kate Wilson ve Nia Roberts tarafından yazılan ve meşhur illustrator Axel Scheffler tarafından resimlendirilen Koronavirüs: Çocuklar İçin Koronavirüs Kitabı Nazlıcan Kabataş tarafından Türkçeye çevrilmiş ve Hep Kitap Yayınları tarafından Nisan 2020’de online erişime kazandırılmıştır. Kitabın ön kapağında gönüllülük esasına dayanılarak yazıldığı, çizildiğine ve yayımda emeği geçenlere herhangi bir ücret ödenmeğine dair bir not bulunmaktadır.

Koronavirüs: Çocuklar İçin Koronavirüs Kitabı Öncelikle kitabı virüsün ne olduğu, nasıl bulaştığı, vücudun onunla nasıl savaşacağına dair bazı teorik bilgiler verilir. Karikatür tarzında tasarlanmış illistrasyonlar metin içinde yazılmayan konuları tamamlar niteliktedir. Çocuklar ve bağışıklık sistemi kuvvetli olan kişiler için çok tehlikeli olmasa da yaşlı ve hasta insanlar için ölümcül olabileceği anlatılır. Bu yüzdende bir süre için insanlarla görüşmeyi bırakmamız gerektiği vurgulanır. Hemen yanındaki resim dilersek sevdiklerimizle online görüşebileceğimize değinir.  

Devamında koronavirüsün tedavisinin henüz bulunmadığını ancak yeni ilaçlar ve aşı için bilimsel çalışmaların devam ettiği belirtilir. Daha sonra aşının ne işe yaradığına dair bilgilendirme yapılır. Yayılım hızını yavaşlatmak için mecburiyet dışında evden çıkılmaması gerektiği, çıkıldığı takdirde mesafenin gözetilmesi gerektiği, hasta hissedersek iki hafta evde kalarak kendimize karantina uygulamamızın gerektiği vurgulanır.

Öte yandan metinde tüm bu değişikliklerin, bütün gün evde olmanın ve salgın hastalık psikolojisinin bize yaşatacağı ruh hâllerine de değinilmiş; bu karışık ruh hâline dair illüstrasyonlar “Tüm gün evde olmak nasıl bir şey?” başlığı altında toplanmıştır. Endişelenmenin, üzülmenin, sıkılmanın, sinirlenmenin çok normal olduğu belirtilirken; böyle durumlarda bu duygularımızı yetişkinlerle paylaşmamızın bizi rahatlatabileceğine değinilmiştir. Devamlı olarak evde olmanın pozitif yanları da vardır: Ailemizle eskisinden daha çok vakit geçirme imkânımızın olması gibi. Evde kalarak yapabileceklerimize yönelik bazı tavsiyeler verilirken; bu süreçte evdekilere karşı nazik olmak, aileye yardımcı olmak, sevgimizi göstermek ve ev ödevlerini de ihmal etmemek tavsiyesileri de önerilmiştir. Virüsten korunmak ve el hijyenini sağlamak için sık sık elini yıkamak gerekliliği, el yıkmayı eğlenceli hâle getirmek için şarkı söylemek, doğru şekilde öksürme, hapşırma taktikleri gibi eğlenceli resimlerle birlikte anlatıma yedirilmiştir.

“Hep birlikte dikkatli olur ve evde kalırsak hastalık yayılmasın diye elimizden geleni yapmış oluruz. Belki ilaçlar ve aşı sayesinde yakında eski günlerimize kavuşuruz.” ümidi ile sonlananan kitapta hâkim olan dil, çocuk okuyucuya tüm tavsiyeleri verirken sen diliyle hitap etmekte fakat, bunu yaparken parmağını havada sallamamakta, iğreti bir didaktik üslup kullanmamaktadır. Diğer bir deyişle, resimlerle ümit dolu bir anlatım sağlanmıştır. En son sayfada da bu zor günlerin geçtiği mutlu bir sonla karşılaşırız. Doktorlar, yaşlılar ve çocuklar birbirine sarılır, her renkten, kesimden, dinden insan, her çeşit insanın el ele tutuştuğu kapsayıcı bir resim vardır. Hepsi birden kocaman harflerle “BERABER BAŞARDIK” demektedirler. Olanı olduğu gibi yalın bir dilde anlatan, bilgilendirici, yarınlardan ümitli, sıcak bir hisle sonlandığından iyileştirici, bütünleştirici bir etkiye sahiptir.

Yazarlar: Elizabeth Jenner, Kate Wilson & Nia Roberts

Danışman: Prof. Dr. Graham Medley Enfeksiyon Hastalıkları Profesörü, Londra Halk Sağlığı ve Tropik Hastalıklar Hastanesi

Çeviri: Nazlıcan Kabataş

 

Online erişim için: https://hepkitap.com.tr/pdf/cocuklar-icin-koronavirus-kitabi.pdf

 

3. Biz Virüsten Güçlüyüz

 

Türkiye’de Covid-19 hastalığı ile alakalı online erişime açık olarak yayımlanan kitaplardan birisi de Erdem Yayınları tarafından hazırlanmış olan Biz Virüsten Güçlüyüz adlı resimli kitaptır. Kitap, Meryem Uçar tarafından yazılmış, Merve Özcan tarafından resimlendirilmiştir. Uzman Psikolog Özlem Mumcuoğlu tarafından danışmanlık alınarak okuyucuyla buluşturulan kitabın kapağında 4-7 yaş için uygundur ibaresi mevcuttur.

Biz Virüsten Güçlüyüz kitabında koronavirüsler kendi aralarında konuşurlar. Yapışkan Virüs, Komutan Virüs, Ajan Virüs insanların kendilerine karşı almış oldukları maske, mesafe, hijyen ve evde kalmak gibi tedbirler yüzünden hastalığı istedikleri gibi yayamadıklarından şikâyetçi olurlar. Sonra da virüsü yaymak için ailesinden biri hastalığı geçirmiş olan bir çocuğu, hastalığın insanları eskisinden de güçlü hâle getirdiğine ikna edip virüsü yayması için kandırma kararı alırlar. Bunun için Yapışkan Virüs, dedesi salgın hastalığı geçirmiş olan Esra’nın yanına gidip virüsün ne kadar çok çocuğa yayılmasını sağlarlarsa o kadar güçlü bir süper kahraman olacağını fısıldar. Ellerini çok yıkarsa ellerinin ihtiyarlar gibi buruş buruş olacağını yaşlılara bu sebeple “yaşlı” dendiğini söyler. Büyüklerine sarıl ki onlara da bulaşalım ve böylece daha güçlü olsunlar diye de devam eder. Aralarında geçen bu diyaloğun aralarında kalmasını da sıkı sıkı tembihler. Esra, virüsün söyledikleri ailesinin tedbirleriyle çeliştiği için ilk başta inanmak istemese de bir müddet sonra ona inanır ve virüsün dediklerini uygulamaya geçer. İlk olarak elini yıkamayı azaltır ve bu durum annesinin dikkatini çekince, virüsün sıkı tembine rağmen, virüsle aralarında geçen konuşmayı annesine anlatır. Annesi virüsün söylediklerinin çok yanlış olduğunu, Esra’yı kandırmaya çalıştığını anlar. Bundan sonra annesi ve Esra virüsün yayılımını engellemek için daha fazla çabalamaya başlarlar. Sosyal medyada annesinin yardımıya virüsle mücadele etmek için neler yapılması gerektiğini anlatan paylaşımlarda bulunurlar. Bunlar maske, mesafe, hijyen ve gerekmedikçe dışarı çıkmamaya ek olarak; bağışıklığı güçlendirmek için annelerin pişirdiği yemeklerden yemek ve morali yüksek tutmakla ilgilidir. Ardından da: “Biz virüsten güçlüyüz” sloganı vurgulanır ve sosyal mesafeyi koruyarak yapılabileceklere değinilir. Evde ailecek oyunlar oynanabileceği, pencereden, balkondan komşularla iletişime geçilebileceği, uzaktaki sevdiklerimizle görüntülü görüşebileceğimiz ve mesafelere rağmen aramızdaki sevgiyi güçlü tutmamanın mümkün olduğu vurgulanır. Kitabın sonunda uzman psikolog tarafından hazırlanmış olan “ebeveynlere not” kısmı bulunur. Bu kısımda ebeveynlere hepimiz için zor olan bu süreci kendilerinin ve çocuklarının en az hasarla yönetmelerini sağlamak için bazı tavsiyeler verilmektedir. Kitabın en sonunda ise virüsle ilgili çocuklara yönelik etkinliklere yer verilmiştir.

Biz Virüsten Güçlüyüz koronavirüsün nasıl bir hastalığa neden olduğunu, virüsün nasıl bulaştığını, hastalıktan nasıl korunacağımızı, karantina sürecinde yaşayabileceğiz duygu durum değişikliklerini anlatırken; aynı zamanda bu süreçte kendimizin ve sevdiklerimizin ruh sağlığını nasıl koruyacağımıza dair de tavsiyeler vermektedir. Virüslerin konuşuyor olması kitabı çocuklar için ilgi çekici hâle getirmektedir. Ayrıca gözle görülmesi mümkün olmayan koronavirüslerini resmederek somutlaştırarak çocukların anlamlandırmalarını sağlamaktadır.

 

Tanıtım bülteninden:

“Çin’de başlayıp tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 adlı virüs ülkemizi de etkisi altına aldığında birçok önlem gündeme geldi. Hızla yayılan virüs için en önemli korunma yönteminin tedbir almak olduğu sürekli vurgulandı. Devletimiz halkı bilinçlendirmek için birçok medya unsurunu kullandı. Bu arada çocuklarımızı bilinçlendirmek daha çok biz ebeveynlere düştü. Bizler de Erdem Yayınları olarak üzerimize düşen görevi yapıp çocuklarımızı kurgu bir metinle bilgilendirmek, bilinçlendirmek istedik. Biz Virüsten Güçlüyüz kitabını bu amaçla yayımladık. Esra’nın öyküsüyle birlikte çocuklarımızın virüs ve virüsten korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalarını hedefledik. Kitabın sonunda yer alan etkinlikleri de çocuklarımızın evde kaldıkları süre içinde ebeveynleriyle birlikte eğlenceli zaman geçirmeleri için hazırladık. Çünkü oyun; çocuklar için en güzel, en bilinir rahatlama yöntemidir. Pandemi döneminde de daha fazla oyun ve hareket çocuklarımıza ve bize iyi gelecektir.”

Yazan: Meryem Uçar

Resimleyen: Merve Özcan.

Pedagojik danışman ve etkinlikler: Uzman Psikolog Özlem Mumcuoğlu

 

Biz Virüsten Güçlüyüz kitabına buradan ulaşabilirsiniz.

 

4. Koronavirüs de Ne? Çocuklar İçin Koronavirüs Rehberi

 

Temmuz 2020’de Tübitak Yayınlar’dan çıkan Koranavirüs de Ne? Çocuklar İçin Koranavirüs Rehberi Aslı Zülal tarafından yazılmış ve Pınar Büyükgüral tarafından resimlendirilmiştir. Kitaba koronavirüsün ne olduğunu biliyor musun? sorusuyla başlanmış ve kitap boyunca sen dili ile çocuk okuyucuya hitap edilmiştir. Devamında ise bağışıklık sistemi ne işe yarar, hastalık kimlerde nasıl seyreder, nasıl yayılır, yayılmaması için neler yapmak gerekir gibi sorunların cevapları verilmiştir. Hastalık aynı anda herkese yayılmasın diye bazı tedbirlerin alındığını, “bir süre için evde kalarak” hastalığın daha fazla kişiye yayılmasına engel olabileceğimizi belirtir. Bilim insanlarının tedavi için çalıştığı belirtilerek tedavi bulunursa bu can sıkıcı sürecin biteceğine dair sinyaller verilir. Büyükler neden evden çalışıyor, çocuklar neden okula gidemiyor, uçaklar neden iptal ediliyor gibi kafa karışıklığına sebep olabilecek hususlara açıklık getirilir. Bu açıdan umut vaat eden bir kitaptır. Çocukların süreç zarfında duygu dünyalarında yaşayabilecekleri türlü durumlar da belirtilir ve bazı çıkış yolları sunulur. Sen diliyle okura hitap eden anlatıcı, evde kalmanın bazen çok can sıkıcı olabileceğini, geçmiş yaşamında dışarıda yaptığı şeyleri özleyebileceğini, bunların hepsinin normal olduğunu söyler. Böyle sıkkın hissetiğinde de büyükleriyle konuşmasının ona iyi geleceğini tavsiye eder. Düzenli uyumak, sağlıklı beslenmek, spor yapmak, okumak, şarkı söylemek, dans etmek, yeni şeyler öğrenmek kendisini daha iyi hissetmesini sağlayabilecek bazı yöntemlerdir. Bu derece izole bir yaşamda “özlem”, en çok üstünde durulan duygulardan biri hâline gelir. Bu özlemi bir nebze olsun gidermek adına özlediklerine telefon etmek, görüntülü konuşmak gibi çözüm önerileri sunulur. Bu değişiklikler hepimizin “üzgün” hissetmesine neden olabiliyor diyen anlatıcı, yalnız değilsin mesajını da verir. Sonrasında hastalıktan korunmak için gerekli olan tedbirler de tek tek açıklanır. (Maske takmak, mesafeli durmak, sık sık el yıkamak, el yıkarken şarkı söylemek -böylece süreyi tamamlamak-, hapşırırken, öksürürken ağzını kapatmak gibi). Yakında tüm bunların biteceği ümidini diri tutarak kitap sonlandırılır: “Yakında bu hastalığı durduracağız. Her şey yeniden eski haline gelecek.” (23)  

Bir anda tüm Dünya’ya yayılan ve hepimizi şaşkına çeviren bu salgın hastalık sürecinde olması muhtemel her soruna ve meseleye değinip, çözüm yolları önerisinde bulunulmakta olan Koranavirüs de Ne? Çocuklar İçin Koranavirüs Rehberi ‘nde yüreklere su serpen, sade ve dostane bir anlatım hâkimdir. Gereken tedbirlere uymak zor da olsa, uyulduğu takdirde sonunun hepimiz için güzel olacağına dair ümitvar bir tablo çizer. Kitabın en sonunda ise çocuklara kesip parmaklarına takabilecekleri parmak kuklalar hediye edilmiştir.

 

Tanıtım Bülteninden:

“Koronavirüs ve virüse karşı alınan önlemleri sade bir dille anlatan bu kitap, çocukların salgın sürecinde etraflarında olup bitenleri anlamalarına ve kaygılarını gidermeye yardımcı olacak temel bilgiler içeriyor.“Koronavirüs de Ne?” adlı kitap, yalnız çocuklar için değil, bu zor süreci çocuklara anlaşılır bilgilerle aktarma çabasındaki yetişkinler için de bir rehber niteliğinde.”

Online satın almak için: https://esatis.tubitak.gov.tr/books/21905

 

5. Ali Cavid’e Karşı

Tanıtım bülteninden:

Yazar İrem Uşar, COVID-19 pandemisiyle dünyaya yayılan koronavirüsü bir çocuğun gözünden öyküleştiriyor. Bu olağanüstü süreçten birçok açıdan olumsuz etkilenen çocukları bilime yakınlaştırmayı, bilim insanı olmaya heveslendirmeyi amaçlayan yazar, her yaştan okuruna umut dolu bir macera anlatıyor. Pandemiyle birlikte okul ve aile yaşamı altüst olan bir çocuğun keşif yolculuğu, yetişkinlerin çocukların virüsle ilgili sorduğu soruları dürüstçe ve anlaşılır biçimde yanıtlamasına yardımcı olacak nitelikte. Türkiye'nin 2021 ALMA (Astrid Lindgren Anma Ödülü) adayı olan ödüllü sanatçı Huban Korman'ın renkli resimleriyle canlanan kitap, Prof. Dr. Önder Ergönül'ün danışmanlığında hazırlandı.

Ali ve ailesinin yaşamı, pandemi nedeniyle çok degişmiştir. Ali uzaktan eğitimle cebelleşmekte, sağlık çalışanı annesi için de kaygılanmaktadır. Aile, korunma önlemlerini tam uygulasa da, aksi komşuları Külyutmaz'ın dikkatsizliği, Yaşar Nine'nin virüs kapmasına neden olur. Hastaneye kaldırılan ninesini çok merak eden Ali, beklenmedik bir anda, COVID Cavid'le karşılaşır. Onunla konuştukça da insan bedeniyle ilgili yepyeni bilgiler öğrenir. Ninesi, bu ölümcül virüsle mücadeleyi kazanıp eve dönecek midir?

 

6. Ailem, Covid 19 ve Ben

Tanıtım bülteninden:

“Size bir iyi, bir de kötü haberimiz var… Önce kötü haberi verelim: Bu son salgın değil, olmayacak da. Ortaçağ ve sonrasındaki veba salgınları dışarıda bırakılırsa insanlığın sosyoekonomik ve kültürel anlamda en yoğun etkilendiği pandemilerden birini yaşıyoruz. Bu salgın bir süre sonra bitse bile yeni salgınlar gelecektir.

İyi haber mi? Salgına karşı mücadelede dayanışmayı, sevgiyi, dostluğu, gerçek yardımlaşmanın değerini öğrenme fırsatımız oldu. Hastalıktan "sosyal mesafe" ile değil, "toplumsal dayanışma" ile kurtulacağımızı öne çıkardık.

Maskeler, el dezenfektanlarıyla geçirecek uzun yıllarımız, yeni kuşaklarımız olacağı ortadadır. O nedenle sosyokültürel kodların uzun vadeli olarak evrilmesi düşünülmelidir. Bunun için okul-öncesi ve okul çocukları ile kadınların eğitimi kilit rol oynar.

"Zincir, en zayıf halkası kadar güçlüdür," değil, "Zincirin tümü kadar güçlüyüz," diyeceğiz. Pandemi sadece sağlıkçıların özveri ve kahramanlığıyla yenilmeyecektir. Herkes bir yapıdaki kilit taşları gibi doğru işlev gördüğünde, doğaya aykırı saldırılar, yaşam alanları kısıtlamaları durduğunda yenilir pandemiler.”